Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekili Genel Seçimlerine 20 gün gibi kısa bir süre kala seçim öncesi birçok konuda benzer söylemler içine giren siyasi partiler, ailelere yoğunlaştı. Yatırımlar, teşvik ve istihdam politikalarında kamuoyunun önüne çeşitli modeller ortaya koyan ittifakların, ailelerin ekonomik güvence altına alınmasına yönelik taahhütleri de birbirine benziyor.
Ekonomi gazetesinden Hüseyin Gökçe'nin haberine göre eğer politikacılar seçim sonrası taahhütlerini değiştirmezse, seçimi iki favori adaydan hangisi kazanırsa kazansın, aileler için düzenli gelir garanti altına alınmış görünüyor.
Millet İttifakı’nın adayı Kemal Kılıçdaroğlu, 2011 yılından bu yana Aile Destekleri Sigortasını gündeme getirirken her aileye asgari ücret gelir garantisi vadediyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise 2022 yılı ikinci yarısından itibaren yürürlükteki Aile Sosyal Destek Programını, Gelir Tamamlayıcı Aile Destek Sistemi olarak revize edeceğini duyurdu.
2011’den bu yana Kılıçdaroğlu’nun taahhüdü
Millet İttifakı’nın adayı CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu, 2011 yılında yapılan seçimlerden bu yana hemen her seçimde aile destekleri sigortası kavramını gündeme taşıyor. Bu seçim öncesinde geçen yıl Eylül ayında Aile Destekleri Sigortası (ADS) için özel bir toplantı düzenleyerek uygulamayı düşündüğü programın detaylarını açıkladı.
CHP’nin önerdiği ADS ile kişinin doğumundan ölümüne kadar bütün yaşamının sosyal güvence altına alınması, her aileye asgari gelir güvencesi verilmesi öngörülüyor. Bunun için öncelikle Aile Destekleri Sigortası Kurumu kurulacak. Her ailenin durumu özel olarak incelenecek, evdeki engelli/yaşlı/öğrenci/çocuk sayısına göre ailenin geliri belirlenecek. Her aileye gelir durumuna ve yapısına göre değişen miktarlarda destek güvencesi verilecek.
Destekten yararlanan ailelerin çocuklarına öğrenim hayatı boyunca burs ve ücretsiz yurt olanağı sağlanacak. Destekten, yalnız yaşayan kişiler de yararlanacak. Ayıca boşanan kadınların ev kirası, eşya gideri ve çocuk bakım ihtiyaçları Aile Destekleri Sigortası’nın güvencesi içinde olacak.
'Aile geliri asgari ücrete tamamlanacak'
Kemal Kılıçdaroğlu, Bayramın ikinci günü sosyal medya hesabından yayınladığı vidoda Aile Destekleri Sigortası ile asgari ücretin altında geliri olan ailelerin gelirlerinin asgari ücrete tamamlanacağını söyledi. Ailelere asgari gelir güvencesi verileceğini belirten Kılıçdaroğlu, paraların kadınların hesabına yatırılacağını bilirdi. Kılıçdaroğlu, faize hassasiyeti olanların ödemelerinin ise katılım bankalarında açılacak altın hesabına yatırılacağını aktardı.
Aile Destekleri Sigortası, Millet İttifakının Ortak Politikalar Mutabakat Metninde de sosyal politikalar başlığı altında yer aldı.
Cumhur İttifakı ne taahhüt ediyor?
Türkiye’de aile sigortası modeline benzeyen bir sistem Türkiye Aile Destek Programı kapsamında 2022 yılı Temmuz ayından bu yana uygulanıyor. Ailelere çocuk sayısına bağlı olarak 850-1250 lira arasında ödeme yapılıyor. Bu kapsamda şu ana kadar 3,4 milyon haneye 26,1 milyar lira ödeme yapıldı.
Detaylarını Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın geçtiğimiz hafta duyurduğu AK Parti seçim beyannamesinde ise aile sigortasına benzer bir kavram olarak Gelir Tamamlayıcı Aile Destek Sistemi taahhüt ediliyor. AK Parti beyannamesinde taahhüt edilen modele ilişkin şu ifadeler yer alıyor:
“Aile Sosyal Destek Programı (ASDEP) ile uyumunu da gözeterek, hanelerin belirli bir gelir düzeyini garanti altına alan Gelir Tamamlayıcı Aile Destek Sistemini hayata geçirerek Aile Bazlı Vatandaşlık Maaşı uygulamasını başlatacağız. Bu sayede, hakkaniyete uygun şekilde, gelirden en az pay alan nüfusun gelirdeki payını yükselterek gelir dağılımını iyileştirmeye devam edeceğiz.
Türkiye Aile Destek Programımıza ‘Koruyucu Önleyici Sosyal Yardım Kalkanı’ bileşenini ekleyerek yoksulluk sınırına yakın olan ve destek sağlanmadığı takdirde yoksulluğa düşecek ailelerimize nakdi destek sağlayarak yoksulluğa düşmelerini önleyeceğiz."
'Oyun değiştirici nitelikte bir gelecek önerisi'
Siyasi partilerin aile sigortası olarak tanımladıkları bir çeşit gelir garantisinden farklı olarak bu kategoride bir de Vatandaşlık Temel Geliri (VTG) kavramı var. Bu alanda önemli çalışmaları bulunan Vatandaşlık Temel Geliri Araştırma Geliştirme Kültür ve Yayma Derneği Başkanı Dr. Ali Mutlu Köylüoğlu, sistemi EKONOMİ’ye değerlendirdi.
VTG’nin esas itibarıyla gücün yeniden dağılımı olduğunu belirten Köylüoğlu, bunu kısaca “Tüm vatandaşlarımıza, her bir bireye, herhangi bir sınırlama, ayrım veya şart olmaksızın, temel ihtiyaçlarını karşılayabileceği miktardaki parasal büyüklüğün, bir anayasal hak olarak, ömür boyu, koşulsuz, başkaca gelirlerinden bağımsız ve düzenli bir şekilde devletimiz tarafından ödenmesidir” şeklinde özetledi.
Köylüoğlu, VTG’nin; kadın, erkek; genç, yaşlı; çalışan, çalışmayan; sosyal güvencesi olan, olmayan; daha evvelden bir sosyal güvenlik kurumuna katkı vermiş, vermemiş ayırt etmeksizin; kısaca toplum içinde herhangi bir alt küme tanımlamadan ve herhangi bir şekilde bir sınıf ayrımına vesile olmayacak şekilde tüm vatandaşları kapsadığını söyledi. Bunun, vatandaşların hak sahipliği noktasında üçüncü tarafların söz sahibi olmadığı bir sistem olduğunu belirten Ali Köylüoğlu, siyasi tercihler dahil herhangi bir baskı olmadan tercih yapılmasını sağladığını ve aslında oyun değiştirici nitelikte bir gelecek önerisi olduğunu belirtti.
52 yıl önce verilen taahhüt
Aile Sigortası kavramı aslında Türkiye için çok yeni değil. Türkiye 1971 yılında Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) “Sosyal Güvenliğin Asgari Normları Sözleşmesi”ni imzalayarak sözleşmede ifade edilen 9 temel sigortayı uygulayacağı taahhüdünde bulundu. Ancak aradan geçen 52 yılda "Aile Sigortası" uygulaması hayata geçirilmedi.
'İYİ Yaşam Modeli'
Millet İttifakı ortaklarından İYİ Parti’nin ‘İYİ Yaşam Gelir Modeli’ başlıklı bir projesi bulunuyor. Model, 18-26 yaş arasındaki 10 milyon gence ve 4 milyon aileye düzeli olarak nakit yardım yapılmasını öngörüyor. Proje ile yoksulluk oranının yüzde 46 azaltılması, kişi başı gelirin ise yüzde 6 artırılması taahhüt ediliyor.