Türkiye enerji üretimi için nükleer teknolojiden yararlanmayı 1970’li yılların başında gündemine aldı. Yaklaşık yarım asır devam eden nükleer santral kurma hayali, Akkuyu Nükleer Santrali’nin ilk reaktörüne yakıt transferi ile gerçek olacak. Türkiye’de nükleer enerji ile üretilen elektrik kullanılmaya başlanacak.
Nükleer santrallerin kurulumu 1970’li yılların başındaki petrol krizi ile birlikte hızlandı. Dünya enerji üretiminde yeni yollar ararken nükleer enerji birçok ülke için en iyi alternatif olarak belirmişti ve nükleer santral inşaatları başladı. Türkiye’de 1970 yılında Türkiye Elektrik Kurumu (TEK) kuruldu. TEK’e bağlı olarak Nükleer Enerji Dairesi 1972 yılı başında çalışmaya başladı. 1970'li yılların başlarında, nükleer santral sahası için fizibilite ve yer araştırmaları gerçekleştirildi. Bu çalışmalar kapsamında, nükleer santralın maliyet/fayda açısından kurulabileceği en uygun yerler olarak; Mersin-Akkuyu, Sinop-İnceburun, ve Kırklareli-İğneada sahaları belirlendi. Akkuyu sahası için TEK tarafından saha lisans çalışmaları gerçekleştirilmiş ve yapılan yer etütlerine ve araştırmalarına dayanarak, Akkuyu için "Yer Raporu" hazırlandı. Bu rapor, lisanslama otoritesi olan Başbakanlık Atom Enerjisi Komisyonu’na sunuldu. Lisanslama otoritesi, 1976 yılında Akkuyu Sahası için "yer lisansı" verildi. 1986’da meydana gelen Çernobil Nükleer Santral kazası nedeniyle çalışmalar askıya alındı.
Nükleer santral projesi 1993 yılında yeniden yatırım programına alındı
1990'ların sonuna doğru elektrik enerjisi üretmek üzere nükleer güç santralı yapımı için çalışmalar hız kazandı. Ekim 1992’de TEK, dünyadaki belli başlı nükleer santral imalatçısı firmalara bir mektup yazarak, 2002 yılında devreye girecek şekilde, 1000 MW gücünde bir veya iki üniteli nükleer santralın Türkiye’de anahtar teslim veya Yap-İşlet-Devret olarak kurulması için teknik ve mali konularda bilgi istedi.
Ocak 1993 tarihinde, Akkuyu Nükleer Santralı Projesi Resmi Gazete’de yayınlanarak tekrar yatırım programına alındı. 2002 yılı sonlarında, Başbakanlığa bağlı lisanslama otoritesi olarak görev yapmakta olan Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK), Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına bağlandı. Kasım 2004 tarihinde, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ve TAEK, inşasına 2007 yılında başlanacak, toplam 5000 MWe'lik üç nükleer reaktör yapılacağını açıkladı. 2006 Nisan ayında, Türkiye'nin ilk nükleer santralı sahası olarak Sinop'un seçildiği açıklandı. 18 Mart 2008 tarihinde Nükleer Güç Santrallerinin Kurulmasına yönelik Enerji Bakanlığı tarafından hazırlanan yönetmelik Resmi Gazete'de yürürlüğe girdi.
Akkuyu Nükleer Santrali için 4 defa ihaleye çıkıldı
1976'da da Akkuyu sahası için yer lisansı verildi, 600 megavat üretim planlanarak ihaleye çıkıldı. İhaleyi alan İsveç merkezli ASEA Atom şirketi dış kredi bulamayınca proje durdu. 1983 sonlarına doğru ise başkaca üç şirket ile görüşüldü. Görüşmenin ileri safhalarında firmalar malî konuda Türkiye Cumhuriyeti'nin garantisini istedi ancak hükûmet bu garantiyi vermedi, bunun yerine yap-işlet-devret modelini teklif edince görüşmeler son buldu. 1998'de üçüncü kez ihaleye çıkıldı ancak bu ihale Bülent Ecevit'in başka enerji kaynaklarının geliştirilmesiyle gerekli olmayacağın belirtmesiyle Bakanlar Kurulu kararı ile iptal edildi.
Türkiye – Rusya işbirliğinde çalışmalar 2010 yılında başladı
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Rusya Federasyonu Arasında Akkuyu Sahasında bir Nükleer Güç Santralinin Tesisine ve İşletimine Dair İşbirliğine İlişkin Anlaşma’nın 12 Mayıs 2010 tarihinde imzalanması, Türkiye'nin nükleer güç santrali kurma hedefi açısından son derece önemli bir kilometre taşı oldu. Anlaşmanın imzalanması sonrasında 13 Aralık 2010 tarihinde Proje Şirketi kuruldu ve çalışmalara başlandı. 1 Aralık 2014 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'ndan ÇED Olumlu kararı, 15 Haziran 2017 tarihinde de EPDK'dan elektrik üretim lisansı alındı. 3 Mart 2017 tarihinde ilk ünite için inşaat lisansı başvurusunda bulunuldu ve 19 Ekim 2017 tarihinde alınan sınırlı çalışma izni ile sahada nükleer güvenlikle ilgili olmayan yapıların inşaat faaliyetleri başladı. 2 Nisan 2018 tarihinde ilk ünite için inşaat lisansının verilmesi ile birlikte ilk ünitenin reaktör binasının inşası da başladı.
İlk temeli Erdoğan ve Putin attı
2018 Yılının Nisan ayı başında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde video konferans yoluyla Akkuyu Nükleer Santrali Temel Atma Töreni'ni gerçekleştirdi. Santralin ikinci ünitesinin temeli 8 Nisan 2020'de atıldı. Üçüncü güç ünitesine ilk beton 10 Mart 2021'de yine Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Putin'in video konferans yöntemiyle katıldığı törenle dökülürken, dördüncü ve son ünitenin temeli ise 21 Temmuz 2022'de atıldı. Böylelikle projede en yoğun inşaat aşamasına geçildi.
4 ünite devreye girdiğinde elektriğin yüzde 10’u üretilecek
Her biri 1200 megavatlık VVER-1200 tipi "III+" nesil reaktörlü 4 üniteden oluşacak ve toplam 4 bin 800 megavat kurulu güce sahip olacak santralin ilk ünitesine 27 Nisan'da taze nükleer yakıtın gelmesiyle santralin "nükleer tesis" statüsü kazanması ve projede kritik bir aşamanın tamamlanması planlanıyor.
Diğer 3 ünitenin de birer yıl arayla 2026 sonuna kadar faaliyete geçmesi hedefleniyor. Tam kapasite devreye girdiğinde yılda yaklaşık 35 milyar kilovatsaat elektrik üretecek santralin, tek başına Türkiye'nin elektrik talebinin yüzde 10'unu karşılayacağı öngörülüyor.
Enerji Bakanı Dönmez: Test üretimi başlayacak
Enerji Bakanı Fatih Dönmez "27 Nisan'da bölgeye nükleer yakıt geldikten sonra bölge nükleer tesis unvanı kazanmış oluyor. Nükleer yakıt geldikten sonra işletmeye alma, devreye alma testleri yapılacak. Akabinde de 1 yıl sonra elektrik üretimi gerçekleşecek. Deneme üretimleri önce başlayacak. Nükleer güç santralinin inşası tamamlandığında elektrik ihtiyacının yüzde 10'u karşılanacak. 2026'da tamamlanacak" ifadelerini kullandı.
Erdoğan: Ekonomiye 6 buçuk milyar dolar katkı sağlayacak
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’da katıldığı televizyon programında Akkuyu Nükleer Güç Santrali için “Törene Sayın Putin video konferansla katılacak. İlk ünite elektrik üretimine başlayacak. Ülkemizin elektriğinin yüzde 10'u bu santralden karşılanacak. Ekonomiye 6 buçuk milyar dolar katkı sağlayacak. Akkuyu ayrıca 7 milyar metreküp doğal gaz ithalatını da önleyecek. Yeni dönemde ülkemizin ikinci nükleer güç santrali ile ilgili hazırlıkları hızlandıracağız” ifadelerini kullandı.
Türk mühendisler görev yapacak
Santralin enerji üretmeye başlaması ile birlikte, Rusya’da eğitim alan Türk mühendislerde burada görev alacak. Akkuyu Nükleer AŞ Üretim ve İnşaat Organizasyon Direktörü Denis Sezemin, Rusya'daki eğitimlerini tamamlayan 55 Türk vatandaşı mühendisin Akkuyu Nükleer Güç Santrali'nde iş başı yaptıklarını açıklamıştı.