Beyoğlu'nda dün 5 katlı tarihi metruk binanın çökmesi, kentteki yaklaşık 3 bin 500 metruk binanın durumunu gündeme getirdi.
Sanat tarihçisi Süleyman Faruk Göncüoğlu, sadece Türkiye'nin değil, dünyanın en önemli şehirlerinden biri olan İstanbul'da metruk binaların tarihi yapıysa restore edilmesi, değilse de yıkılıp yeniden yapılması gerektiğini söyledi.
Metruk binaların bu haliyle tehdit oluşturduğunu vurgulayan Göncüoğlu, "İstanbul'daki metruk binalar genelde Eminönü, Karaköy, Beşiktaş, Kadıköy ve Üsküdar gibi yaşamın daha canlı olduğu yerlerde bulunuyor. Buralarda herhangi bir metruk binanın çökmesi veya yanması, hasarın yanı sıra can kaybına da sebebiyet verebilir" dedi. Göncüoğlu, metruk binaların dayanıklı olmadığına dikkati çekerek "İstanbul bir deprem bölgesidir. Buradaki artçı sarsıntılarda bile ilk zarar görecek yapılar metruk binalardır. Bu yüzden bir an önce metruk binalarla ilgili hukuki düzenleme yapılması, yönetmelik çıkarılması gerekiyor" ifadesini kullandı.
Metruk binaların dönüştürülmesinde yaşanan sıkıntılara da değinen Göncüoğlu, mirasçıların çoğalmasından dolayı gayrimenkullerin paylaşılmasının zor olduğunu ve bu yüzden pek çok yapının bu şekilde bakımsızlığa terk edildiğini belirtti.
'Sahibinin işlem yapmadığı tescilli metruk yapılarda problem çıkıyor'
Mimar Serkan Akın da kentlerdeki metruk yapıların bazılarının sahiplerine ulaşılabildiğini, kimilerinin sahiplerine ise ulaşılamadığını söyledi.
İçişleri Bakanlığı'nın metruk yapılarla ilgili genelgesinin bulunduğunu dile getiren Akın, "Metruk yapılar, genelde kültür varlığı olarak tescil edildiği ve mal sahipleri tarafından ranta dayalı başka bir inşaat yapma talepleri resmi olarak kabul görmediği için terk edilen yapılardır. Metruk yapı olup kültür varlığı olarak tescili bulunmayan yapıların kamu tarafından tedbir amaçlı yıkılmasında bir problem yok ancak kültür varlığı olarak tescilli metruk yapıların mevzuata ve restorasyon kuramlarına göre belgelenmeden önce yıkılmaları mümkün değil. Dolayısıyla metruk yapıların kültür varlığı olarak tescil edilmiş ve mal sahibi tarafından hiçbir işlem yapılmayanlarında problem çıkıyor" diye konuştu.
Kamunun ve özelde koruma bölge kurullarının, bu yapıların belgelenmesi ve ilgililerin can ve mal güvenliği açısından tedbir alınması kararı verdiğini anlatan Akın şunları kaydetti:
"Mevcut mevzuata göre bundan başka yapılabilecek bir şey yoktur. Ancak kamu, başka bir irade göstererek bu yapıların kamulaştırılması, proje ve restorasyon bedellerinin karşılanarak tapuya şerh konulması, bu yapıların satışlarının bedeller ödenmeden mümkün olamayacağına dair önleyici tedbirlerle bir şeyler yapabilir, cezai müeyyideler artırılabilir ya da kamu fonları bu tür yapıların restorasyonu için kullanılabilir."
Akın, Beyoğlu'nda çöken metruk binayla ilgili olarak da "Bu yapı özelinde Koruma Kurulundan beklenen karar da molozların kaldırılması olacaktır. Herkes bir şekilde Koruma Kuruluna suçu atmış ama Koruma Kurulu zaten projeleri onaylamış, belediyesinden mal sahibi ruhsat da almış. Koruma Kurulu daha ne yapacak? Yapacağı tek şey, molozların kaldırılmasını ve yapının korunabilen parçalarının da saklanmasını söylemesidir. Başka bir şey demeyecektir" değerlendirmesinde bulundu.
İBB Sekreter Yardımcısı da uyardı: Yetkili kurumlar seyirci
Öte yandan, İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Genel Sekreter Yardımcısı Mahir Polat, Karaköy'de çöken binayı hatırlatarak, "İstanbul’da 3500 tarihi yapı metruk halde çökmekle karşı karşıya" uyarısını yaptı.
Polat, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda, "Dün Karaköy’de büyük can kaybı ve faciadan dönülen tarihi binanın çökmesi münferit bir olay değildir. İstanbul’da 3500 tarihi yapı metruk halde çökmekle karşı karşıya. Bunların içinde kamu kurumlarına ait olanlar da var. Dünkü örnek gibi en acil 400 tarihi eserin yetkililerine yıllardır baskı kurarak kurtarılması için mücadele ediyoruz" ifadesini kullandı.
Polat, şunları kaydetti:
"Yetkili kurumlar seyirci, yaptırım mekanizmaları tükenmiş halde seyrediyorlar süreci. Dünyada bu sayıda tarihi eseri metruk olan tarihi kent yok. Bu bir utanç, bu ve dünkü örnek tükenmiş bir koruma kurum ve politikalarının özetidir. İstanbul’un tarihi eserlerinin sıkıştırıldığı kurul, mülk sahipliği ve rant üçgeninden kurtarılması gerekiyor. Bugün İBB Miras, İnşaat Mühendisleri Odası ve İPA iş birliği ile tarihi bir toplantı yapacağız. 65 kurum ve kuruluşun davetli olduğu çalışmamızda deprem ve kültürel mirasın korunması konusunda ortak akılla çalışacağız. Uygulamaların değişmesi lazım, mevzuatın değişmesi lazım, koruma kurullarının yapısının değişmesi lazım, tarihi yapılar üzerine kurulmuş rant düzenin değişmesi lazım."