Ağustos 2022'de dönemin ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi'nin Çin'in uyarılarına kulak asmadan Tayvan'ı ziyaret etmesiyle Pasifik'te 3. Dünya Savaşı rüzgarlarının esmesi sonrası, bu kez Tayvan lideri Tsai Ing-wen ABD'nin yolunu tuttu. Pelosi'nin halefi Kevin McCarthy'nin de Tsai ile görüşeceğini açıklamasına, Tayvan'ı 'Tek Çin' ilkesi kapsamında gören Pekin sert tepki gösterdi.
Honduras'ın Tayvan'ı bırakıp Çin'i tanıma kararı sonrası Tayvan'ı tanıyan konumda kalan 13 ülke arasında bulunan Guatemala ve Belize'ye gitmek için önce ABD'ye inecek olan Tsai, dönüşte Tayvan'a uçmadan önce ABD'nin Kaliforniya eyaletine iniş yapacak.
Bu vesileyle Demokrat Partili Pelosi'den sonra Temsilciler Meclisi Başkanı olan Cumhuriyetçi McCarthy'nin Los Angeles şehrinde Tayvan lideriyle biraraya geleceğini açıklamasına, Pekin'den tepki geldi.
'Hatalar tekrarlanmakla meşrulaşmaz'
Çin Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Mao Ning, Tayvan liderinin ABD transiti planının 'Tayvan'ın bağımsızlığı iddiasını ilerletme girişiminin kılıfı' olduğunu belirterek "Geçmişteki hatalar yenilerini haklı çıkarmaz ve bunların tekrarı onları meşru kılmaz" dedi.
'Sorun yaratan Çin değil, ABD ile Tayvan'
ABD'nin Çin'in aşırı tepki gösterdiği iddiasına "Tayvan bağımsızlığı iddiasındaki ayrılıkçı güçlerle entrika çeviren, onları destekleyen ABD'dir. Sorun yaratan veya provokasyon yapan Çin değil, ABD ile 'Tayvan bağımsızlığı' ayrılıkçı güçleridir" yanıtını veren Mao, Washington'ı Tek Çin ilkesine ve bununla ilgili ABD ile Çin'in üç ortak bildirisine uymaya çağırdı.
'Tayvan'ın bağımsızlığı veya iki Çin yahut bir Çin-bir Tayvan olmaz'
ABD'nin liderlerinin 'Tayvan'ın bağımsızlığı', 'iki Çin' veya 'bir Çin, bir Tayvan' iddialarını desteklemek yerine 'Tayvan ile her türlü resmi etkileşimi durdurma taahhüdünü' yerine getirmesini isteyen Dışişleri Sözcüsü, 'Washington'ın Tayvan ile ilişkilerin düzeyini yükseltmeyi ve tek Çin ilkesinin içini boşaltmayı bırakması, bir yandan ikili ilişkileri korumaktan söz ederken diğer yandan ikili ilişkilerin siyasi temelini baltalayan tehlikeli eylemlerde bulunmaması gerektiğini' sıraladı.
'Otelde bile kalmayacak'
Çin'in Tayvan İşleri Ofisi Sözcüsü Zhu Fenglian, Tsai'nin 'ABD'de bir otelde bile kalmayacak olmasına rağmen ABD'li yetkililerle görüşeceğine' dikkat çekti.
Zhu, "Eğer ABD Temsilciler Meclisi Başkanı McCarthy ile temasta bulunursa, bu, Tek Çin ilkesini ciddi şekilde ihlal eden, Çin'in egemenliğiyle toprak bütünlüğüne zarar veren ve Tayvan Boğazı'nda barışla istikrarı mahveden yeni bir provokasyon olur" çıkışını yaparak ekledi:
"Buna kesinkes karşı çıkıyoruz, kararlılıkla mücadele edeceğiz, kesinlikle karşı önlemler alacağız."
Çinli sözcü, hangi karşı adımları atacaklarını açıklamadı. 8 ay önce Pelosi'nin Tayvan ziyaretinin ardından, Çin, askeri tatbikat silsilesiyle adanın hava sahası ve karasularını ablukaya almıştı.
Adadan anakaraya 12 günlük ziyaret
Diğer yandan Çin iç savaşının sona erdiği 1949 yılından beri ilk kez Tayvan'dan üst düzey bir isim, Çin'i ziyaret etti. Tayvan'ın eski lideri Ma Ying-jeou, dün başlayan 12 günlük anakara ziyaretinde "Hepimiz Çinliyiz" diyerek barış mesajları verdi.
Çin'deki iç savaşı komünistlere kaybederek Aralık 1949'da Tayvan'a çekilen ve buradaki yönetimin kurucu partisi olan Kuomintang'ın 2005-2007 ve 2009-14'deki lideri ve 2008-16 arası Tayvan lideri olan Ma'nın uçağı dün öğleden sonra Çin'in Şanghay şehrine indi.
Ardından Nanjing şehrine geçerek Çin Komünist Partisi'nin (ÇKP) de onurlandırdığı ilk Kuomintang lideri Sun Yat-sen'in mozolesini ziyaret eden Ma, 'ulusun liderinin' anısına kaligrafi yazdı.
Ma, burada yaptığı konuşmada şu vurguyu yaptı:
Hepimiz Çinliyiz. Tayvan Boğazı'nın her iki yakasındaki insanlar Çin halkıdır ve her ikisi de Yan İmparatoru ve Sarı imparator'un torunlarıdır.
Tayvan'ın önceki lideri, 2. Dünya Savaşı'nda Japon işgalcilerin Nanjing'de 6 haftada katlettiği 300 bin Çinli kurbanın anısına dikilmiş anıtı ziyaretinde taziyelerini sunarak çiçek bıraktı.
"Tarih asla unutulmayacak" diyen Ma, şu vurguyu yaptı:
Tayvan Boğazı'nın her iki yakasındaki Çinliler, kendilerine güvenmeli ve yabancı güçler tarafından zorbalığa uğrayıp küçük düşürüldüklerinde cesaretle karşılık vermeli.
Çin resmi haber ajansı Şinhua'ya, Nanjing Katliamı ile ilgili bazı kitaplar okumasına, fotoğraflar görmesine rağmen, "Bugünkü kadar şoke olmamıştım" diye konuşan Tayvan'ın önceki lideri, "İnsanlık tarihinde ender görülen canavarlıkta bir eylem ve en büyük kurbanlar da Çinliler" vurgusunu yaptı.
'Tayvanlı öğrencilerin gelişimi için önemli'
Beraberindekilerle katliamla ilgili binlerce bilgi, belge ve kalıntıyı inceleyen Ma, kendisine eşlik eden Tayvanlı öğrencilerin ziyaretlerini öğretici bulmalarını umduğunu söyleyerek "Bu tür bilgiler, gelecekteki gelişimleri için önemli bir referans işlevi görecek" dedi.
KMT'ye 'Çinli komünistlerle işbirliği' suçlaması
Çin anakarasını ziyaret eden Tayvan'ın ilk eski ya da görevdeki hükümet başkanı unvanını alan Ma'ya, adada iktidardaki Demokratik İlerlemeci Parti (DPP) tepki gösterdi.
Ziyaretin Çin'in Honduras'ı Tayvan'la ittifaktan koparmasından birkaç gün sonrasına denk geldiğine dikkat çeken DPP, muhalefetteki Kuomintang'ı (KMT) 'Çinli komünistlerin yanında durmakla' suçladı.
Çin hükümeti yetkilileriyle görüşmeyecek
Tayvan liderliğini 2016'da DPP'li Tsai'ye kaptıran, ancak KMT'nin üst düzey isimlerinden biri olmaya devam eden 73 yaşındaki Ma'nın eski danışmanları ve bir grup üniversite öğrencisi eşliğinde düzenlediği 6 şehri kapsayan Çin ziyaretinde, Çin hükümeti yetkilileriyle görüşme planı bulunmuyor.
2015 yılında Singapur'da Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'le bir araya gelerek tarih yazan Ma, Çan Kay-şek'in milliyetçi hükümetinin 1949'da adaya kaçmasından beri Çin lideriyle zirve yapan ilk Tayvan lideri olmuştu.