Reklam Kurulu, tüketicileri aldatıcı ve yanıltıcı reklamlara yönelik incelemeleri sonucu geçen yıl 1303 dosya için durdurma, 405 dosya için idari para cezası kararı alırken bu kapsamda 42 milyon 329 bin 745 lira idari para cezası kesildi.
Her yıl dünyada ve Türkiye'de tüketicinin korunmasına yönelik politikalara dikkati çekmek amacıyla 15 Mart ‘Dünya Tüketiciler Günü’ olarak kutlanıyor.
Anayasa'da yer alan "Devlet, tüketicileri koruyucu ve aydınlatıcı tedbirler alır, tüketicilerin kendilerini koruyucu girişimlerini teşvik eder" hükmü çerçevesinde ilgili kurum ve kuruluşlar çeşitli çalışmalar gerçekleştiriyor.
Ticaret Bakanlığı da Anayasa'nın devlete yüklediği bu görev ve sorumluluk kapsamında, tüketicilerin yani ülke nüfusunun tamamının, ekonomik çıkarlarını, haklarını, satın aldıkları mal ve hizmetlerle ilgili güvenliğini ve sağlığını korumaya yönelik faaliyetlerde bulunuyor.
Hedef ekonomiyi de korumak
Bakanlık, tüketiciler ve üreticiler arasındaki ilişkiyi dengede tutmayı amaçlayan politikalarla sadece tüketicileri değil, belli standartta ve kalitede mal ve hizmet üretmeye teşvik ederek üreticileri ve dolayısıyla ülke ekonomisini de korumayı hedefliyor. Bu sorumluluk kapsamında, Bakanlıkça hazırlanan Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve uygulama yönetmelikleri yürürlüğe girdi.
Tüketicinin korunması, bilinçlendirilmesi ve yasal haklarını kullanması konusunda özendirilmesi, tüketici talep ve tercihlerini dikkate alan firmaların ve tüketicinin korunması ile ilgili bilimsel çalışmaların teşviki amacıyla ‘Tüketici Ödülleri’ veriliyor. Bugüne kadar 25 kez verilen ödüllerin yanı sıra ülke genelinde ortaokul, lise ve üniversite çağındaki çocukları ve gençleri bilinçli tüketim ve tüketici hakları konusunda bilinçlendirmek amacıyla resim, karikatür, afiş tasarım yarışmaları da düzenleniyor.
Bilinçlendirme çalışmaları yanında, iş yeri dışında satışlar, ön ödemeli konut satışları, mesafeli sözleşmeler, abonelik sözleşmeleri, devre tatil, paket tur, bankacılık hizmetleri, sözleşmelerde yer alan haksız şartlar, garanti belgesi, satış sonrası hizmetler, fiyat etiketi, Türkçe tanıtma ve kullanma kılavuzu konularında gerekli denetimler kesintisiz yapılıyor.
Elektronik başvuru imkanı
Yerine getirdiği hizmetler nedeniyle tüketici haklarının korunması konusunda lokomotif görevi üstlenen tüketici hakem heyetleri, kuruldukları tarihten bugüne yaklaşık 16 milyon başvuruyu karara bağlayarak ülkenin yargı teşkilatının üzerindeki iş yükünü önemli ölçüde azalttı.
Halen 81'i il merkezlerinde ve 130'u yetkilendirilen ilçelerde olmak üzere 211 tüketici hakem heyeti, yetki çevreleri tüm yurdu kapsayacak şekilde vatandaşlara hizmet veriyor. Tüketici hakem heyeti oluşturulmayan ilçelerde ise kaymakamlıklar bünyesinde görevlendirilen irtibat raportörleri, tüketiciler ile yetkilendirilen tüketici hakem heyetleri arasındaki başvuru akışını sağlıyor.
Tüketicilerin, e-Devlet Kapısı üzerinden ulaşacakları Tüketici Bilgi Sistemi (TÜBİS) vasıtasıyla hakem heyetlerine doğrudan başvuru yapma imkanı da bulunuyor.
Bu kapsamda tüketici hakem heyetlerine 2022 yılında yapılan başvuruların yaklaşık yüzde 62'si e-Devlet üzerinden elektronik ortamda gerçekleştirildi. Tüketici hakem heyetleri tarafından 2022 yılında karara bağlanan 601 bin 961 başvurunun yüzde 50'si tüketicilerin lehine neticelendi.
Bu yıl için il veya ilçe tüketici hakem heyetleri, 66 bin liranın altındaki uyuşmazlıklarda görev yapıyor.
Ticari reklamlara denetim
Tüketicilerin yanıltılmasının, bilgi ve tecrübe eksikliğinin istismar edilmesinin önlenmesi ve böylece tüketicilerin ekonomik çıkarlarının korunması açısından ticari reklamların denetimi de önem taşıyor. Bu denetim görevini, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile kurulan ve Bakanlığın Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü bünyesinde faaliyet gösteren Reklam Kurulu yerine getiriyor.
Mevcut düzenlemelere göre reklamların tüketiciyi aldatıcı, yanıltıcı veya onun tecrübe ve bilgi noksanlıklarını istismar edici, genel ahlaka aykırı, kamu sağlığını bozucu, hastaları, yaşlıları, çocukları ve engellileri istismar edici olmaması gerekiyor.
Reklam Kurulu’nca geçen yıl 21 bin 199 dosya karara bağlandı. Kurul, gündeminde görüşülen 1957 dosyadan 1708'ini mevzuata aykırı buldu. Bunlardan 1303'üne durdurma cezası, 405'ine idari para ve durdurma cezaları verildi.
Kurul, tüketicileri aldatıcı ve yanıltıcı reklamlara 42 milyon 329 bin 745 lira idari para cezası uyguladı. İdari para cezalarında ilk sırayı 13 milyon 317 bin 268 lira ile sağlık sektörü aldı. Söz konusu sektörü sırasıyla 10 milyon 463 bin 26 lira ile gıda ve 8 milyon 613 bin 279 lira ile diğer sektörler takip etti.
Korsan 'yetkili servis' mağduriyeti
Bakanlık bünyesinde satış sonrası hizmetlere ilişkin faaliyetler de yürütülüyor.
Yetkili olmadığı halde yetkili servis gibi tanıtım yapan ve hizmet sağlayan korsan servislerin yarattığı mağduriyetin önlenmesi amaçlanıyor. Bu kapsamda, tüketicilerin yetkili servis istasyonlarına ilişkin bilgilere doğru ve kolay şekilde ulaşması için hazırlanan Servis Bilgi Sistemi, firmalar ve tüketiciler tarafından kullanılıyor.
Sistemde, geçen yıl sonu itibarıyla 2 bin 767 firmanın 47 bin 447 yetkili servis istasyonu bilgisi yer alıyor. Sistemden bugüne kadar yaklaşık 1 milyona yakın tüketici faydalandı.
Ayrıca, yenilenmiş ürünlerin satışına ilişkin yasal altyapıyı oluşturmak ve kullanılmış cep telefonları ve tabletlerin yenilenerek tekrar satışa sunulması faaliyetlerini düzenlemek amacıyla yayımlanan ‘Yenilenmiş Ürünlerin Satışı Hakkında Yönetmelik’ çerçevesinde yetki verilen yenileme merkezi sayısı da 21'e ulaştı.