Bilim dünyasının depremin erkenden tahmin edilmesine yönelik çalışmaları sürüyor. Bu amaçla İstanbul Teknik Üniversitesi'nde (İTÜ) TÜBİTAK desteğiyle 23 yıldır yürütülen 'Sismik Risk İzleme Yöntemi Geliştirilmesi' projesinde ciddi bir yol kat edildi. Proje ile deprem riskinin olduğu bölgelerde meydana gelen her türlü değişimin özel sensörlerle ölçülmesi ve yapay zeka sayesinde yorumlanabilir bir veriye dönüştürülmesi hedefleniyor.
Projenin sorumlularından İstanbul Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü Başkanı Prof. Dr. Burak Üstündağ Akşam gazetesine şöyle konuştu:
2 saat-4 hafta aralığı
Proje farklı başlıklar altında 23 yıldır yürütülüyor. Ben ve ekibim fay bölgelerindeki stres alanlarında yaşanan değişimi ve anomalileri yakından takip ediyoruz. Sistemimizde öncelikle 'Elektrostatik Kayaç Gerginlik' (EKG) izleme adını verdiğimiz yöntemle fayları çevreleyen bölgelerden insan EKG'sine benzer şekilde günlük periyotlara göre ölçümler alıyoruz. Desenlerdeki sapmadan oluşan bu yersel şekil değiştirme verileri kısa vadeli yani 2 saat ila 4 hafta aralığındaki depremsellik ilişkisi kurmak için kullanılıyor.
'1999 depremi sonrası sensör geliştirdik'
Biz 1999 depremi sonrası İTÜ laboratuvarlarında yaptığımız bazı sıra dışı gözlemlerden yola çıkarak önce bir sensör geliştirdik. Geliştirdiğimiz bu sensör yüzeye yakın yeraltı yapısal değişikliklerini, örneğin sular yer değiştirmesini elektriksel ölçüm deseni içerisinde algılıyor. Bu sensörlerden elde ettiklerimizi tahmin çalışmalarında kullanmak üzere bir gözlem ve veri işleme sistemine dönüştürdük.
İlk yıllarda oluşan depremlerle bunların öncesindeki sıra dışı gözlemleri deprem bazında değerlendiriyorduk. Ancak geçen 23 yıllık süre içerisinde topladığımız veriler artık kestirim başarısını artırmak üzere yapay zeka yöntemlerini de uygulayacak düzeye erişmeye başladı. Bugün geldiğimiz noktada proje, yapay zeka ile EKG ölçümleri ve yersel şekil değiştirme gözlemi üzerine kuruldu.
'0.4 civarındaki ilişki oranı günümüzde 0.7 mertebelerine geldi'
Başlangıçta 0,4 civarındaki ilişki oranı günümüzde 0,7 mertebelerine gelmiş durumdadır. Bu oran 0.85 ve üzerine çıkarılabilirse zaman içinde önce orta ve kısa vadeli risk yönetimi için kullanılabilir. Bu ileride erken uyarı sistemlerinin bir parçası olabilecek bir yenilik. Dolayısıyla birkaç hafta ile saatler arasındaki bir zaman penceresinde, uzun vadede beklenmekte olan bir depremin gerçekleşme riskinin arttığını tespit etme hedefindeyiz.
17 Ağustos 1999'daki Kocaeli Depremi'nin öncesi ve sonrasında çekilen uydu görüntüleri yersel şekil değişimini ve buna bağlı stres dağılımını gösterdi. Uydu görüntülerindeki farklılaşma 13 Ağustos ile 17 Ağustos tarihleri arasında olası depremi işaret etti.
Son derece hassas olan sensörlerimiz şu anda Tekirdağ, Bursa, Yeşilköy, Sakarya, Akhisar ve Merzifon'da aktif olarak bize veri gönderiyor. Deprem riski olan yörelerdeki bazı belediyeler de gözlem noktalarının işletimine destek veriyor.