İran: UAEA ile işbirliği konusunda yeni bir dönem açıldı

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Nasır Kenani, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Mariano Grossi'nin ziyaretinde, UAEA ile ilişkilere dair yeni konuların ele alındığını ve işbirliği konusunda "yeni bir dönemin" açıldığını söyledi.

Kenani, başkent Tahran’da gerçekleştirdiği haftalık basın toplantısında gündemi değerlendirdi.

UAEA Başkanı Grossi’nin Tahran ziyaretine değinen Kenani, iki taraf arasında nükleer faaliyetler konusundaki teknik sorunların çözüleceğine inandığını belirterek, “Bu şekilde diplomasiye engel olmak isteyenlerin elindeki bahaneler de alınmış olur” değerlendirmesinde bulundu.

Grossi ile UAEA ve İran ilişkilerine dair yeni konuların ele alındığını aktaran Kenani, “İşbirliği konusunda yeni bir dönem açılmış oldu. Bu konu Sayın Grossi tarafından duyurulacak” ifadelerini kullandı.

UAEA ile İran Atom Enerjisi Kurumu'nun mutabakata vardığını kaydeden Kenani, “Bu çerçevede, yapılacak toplantıların teknik düzeyde ve bazı çevrelerce siyasi baskı unsuru olarak kullanılan konuların dışında ilerlemesi bekleniyor” dedi.

Nükleer Silahların Önlenmesi Anlaşması (NPT) ve ek protokoller çerçevesinde yapılan denetimlere değinen Kenani, “Fordo gibi bazı nükleer tesislerde denetimin artırılması yeni bir konu değil. İran ile Ajans arasındaki anlaşma kapsamında bu denetimlerin nasıl yapılacağı belirleniyor” diye konuştu.

Grossi’nin Tahran ziyaretinin İran ile nükleer anlaşma olarak bilinen Kapsamlı Ortak Eylem Planı ile ilgili olup olmadığı sorusunu cevaplayan Kenani, “Açık bir şekilde söylüyorum, bu ziyaret Ajans (UAEA) ile İran arasındaki ikili işbirliği çerçevesinde gerçekleşmiştir ve yeni bir gelişme değil” şeklinde konuştu.

Kenani, UAEA’nın teknik üyelerinden oluşan bir heyetin İran'a gelmesi konusunda mutabık kalındığını belirterek bunun, "İran aleyhine kullanılan mazeretlerin ortadan kalkması" için iyi bir ilerleme olacağını sözlerine ekledi.

Öte yandan, UAEA Başkanı Rafael Mariano Grossi, 4 Mart’ta İran’la vardıkları mutabakatın önemine dikkati çekerek, iki taraf arasında sağlanan uzlaşının "doğru yönde atılmış bir adım olduğunu" söyledi.

Grossi, Avusturya’nın başkenti Viyana’da düzenlenen UAEA Yönetim Kurulu Toplantısı'nda konuştu.

Tahran’a 4 Mart'ta gerçekleştirdiği ziyaret sonucunda UAEA ile İran arasında varılan uzlaşıya değinen Grossi, ajansın bu ülkenin nükleer faaliyetlerini denetlemek üzere kullandığı Haziran 2022’de tesislerden kaldırılan kamera ve çevirim içi ölçüm sistemleri gibi unsurların yeniden kullanıma gireceği bilgisini paylaştı.

Grossi, söz konusu denetim sistemlerinin yeniden faaliyete geçmesi için nasıl bir yol izleneceğini görüşmek üzere yakın tarihte teknik bir ekibin İran’a gideceğini dile getirdi.

Mutabakat kapsamında İran ve Ajans arasında soruna yol açan nükleer bulgular tespit edilen 3 yere ilişkin çözüme kavuşturulmayan sorunların aydınlatılması için de gerekli olan işbirliğinin yapılacağını ifade eden Grossi, söz konusu 3 yere ilişkin soruların yanıtlanabilmesi için ajansın talepleri doğrultusunda daha fazla bilgi ve erişim izni verileceğini aktardı.

Grossi, ajans ve İran arasında 22 Şubat 2022’de de benzer bir uzlaşı sağlandığını hatırlattı.

4 Mart'ta varılan mutabakat ile bir yıl önce yapılan anlaşma arasında nasıl bir fark olduğuna ilişkin soruyu yanıtlayan Grossi, iki anlaşma arasında farklılıklar olduğunu kaydetti.

Grossi, ilk defa İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ile doğrudan görüşerek, sorunlara ilişkin öneri ve çözüm yollarını aktarma imkanı bulduğunu dile getirdi.

Uluslararası ilişkilerde karar vericilerle görüşmenin fark oluşturduğuna işaret eden Grossi, bu mutabakatta somut adımların atılmasının kararlaştırıldığını belirtti.

Grossi, İran’la varılan mutabakattaki maddelerin yerine getirilip getirilmeyeceğine ilişkin çeşitli spekülasyonlar yapıldığını ve bununla ilişkili bir garanti veremeyeceğini vurgulayarak, "Biz işimize devam ediyoruz ve bence bu doğru yönde atılmış bir adım." görüşünü paylaştı.

“İran uranyum zenginleştirme tesislerinin vurulmasının hukuka aykırı olduğu” yönündeki ifadelerine İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu’nun tepki göstermesine değinen Grossi, söylediklerinin tamamen uluslararası hukukta yer alan ifadeler olduğunu, çeşitli anlaşmalarda, Birleşmiş Milletler (BM) kararlarında ve UAEA Yönetim Kurulunda alınan kararlarda da aynı ifadelere yer verildiğinin altını çizdi.

Grossi, İran’ın nükleer faaliyetlerine ilişkin paylaştığı son rapor üzerinden bu ülkedeki tesislere yönelik askeri müdahale yapılması yönündeki yorumlara da değinerek, Ajansın başına seçildiği tarihten bu yana her zaman diplomatik çözümlerin olasılığı için çaba sarf ettiğini, UAEA’nın da benzer bir yaklaşım içinde olduğunu ve bir diplomat olarak askeri güç kullanılması seçeneğine olumlu bakmadığını sözlerine ekledi.

Grossi, İran’ın nükleer faaliyetlerine ilişkin paylaştığı raporda, bu ülkenin Fordo Nükleer Tesisi’nde yüzde 83,7 oranında saf zenginleştirilmiş uranyum parçacıkları tespit edildiğini açıklamış, bu gelişme tepkilere yol açmıştı.

Bunun üzerine Grossi, 3-4 Mart’ta Tahran’a bir ziyaret gerçekleştirmiş, burada Cumhurbaşkanı Reisi dahil üst düzey yetkililerle görüşerek 3 başlıktan oluşan bir mutabakata imza atmıştı.

Mutabakatta, Ajans ve İran arasında gerginliğe yol açan, nükleer bulguların tespit edildiği 3 yere ilişkin çözüme kavuşturulması gereken sorulara yönelik Tahran yönetiminin daha fazla bilgi vereceği ve müfettişlere erişim izni taahhüt ettiği belirtilmişti.

Ajansın İran’ın nükleer faaliyetlerini denetlemek amacıyla kullandığı kamera ve benzeri sistemleri Haziran 2022’de kaldıran İran’ın bu sistemleri yeniden aktif hale getirileceği kaydedilmişti.

Ayrıca Tahran yönetiminin raporda yer alan yüzde 83,7 oranında saflıkta zenginleştirilmiş uranyum parçacıklarına ilişkin gerekli açıklamayı yapacağı da ifade edilmişti.