Almanya'da Holokost'la ilgili kalan son davalardan birinde mahkeme salonunda başını ve yüzünü örterek tekerlekli sandalyede oturan 97 yaşındaki sanık Irmgard Furchner'in Polonya'daki Stutthof toplama kampında esirlerin 'acımasız ve kötü niyetli cinayetlere' kurban gitmesindeki rolüyle ilgili karar açıklandı. Başyargıç Dominik Gross, Nazi toplama kampı sekreterinin 'binlerce cinayete yardımcı olmaktan suçlu bulunduğunu' duyurdu.
Sorumlu tutulan ilk sivil kadın
'Şer sekreteri' lakaplı Furchner, Almanya'da Nazi toplama kamplarındaki suçlardan sorumlu tutulup yargılanan ilk sivil kadın oldu.
Başyargıç Gross, 'bu davada adaletin gerçekten çok geç geldiğini ve bunun da sanığın özellikle uzun ömürlü olma şansına sahip olmasından kaynaklandığını' söyledi.
Suçunu kabul etmedi
Kuzeydeki Itzehoe kentindeki bölge mahkemesinin Alman medyasındaki fotoğraflarda yüzünün bulanıklaştırılmasına karar verdiği Furchner ise duruşmalarda "Olan biten her şey için üzgünüm. O sırada Stutthof'ta olduğum için pişmanım. Tüm söyleyebileceğim bu" derken suçunu kabul etmedi.
Ancak Gross, Furchner'in Stutthof'ta geçirdiği zamanın tam bir hesabını vermediğinden yakınarak "Konuşan bir sanığı tercih ederdik; o sessiz kalmayı seçti" diye çıkıştı.
Mahkemeden kaçma girişimi
Eylül 2021'de davanın başlaması öncesi yaşadığı huzurevinden kaçan Furchner, birkaç saat polisi uğraştırdıktan sonra yakındaki Hamburg şehrinde yakalanmıştı. Avukatları, sunulan delillerin cinayetleri bildiğini 'şüpheye yer bırakmayacak şekilde göstermediğini' söyleyerek beraatini talep etmişti. Ancak Gross, 'Stutthof'ta olan hiçbir şeyin ondan saklanmadığı ve mahkumlar için son derece kötü koşulların farkında olduğu' sonucuna vardı.
Çocuk mahkemesinde yargılandı
Suçların işlediği dönemde 21 yaşından küçük olduğu için çocuk mahkemesinde yargılanan Furchner'e 2 yıl ertelenmiş hapis cezası verildi. Bu, hapis yatmaya gerek bırakmadan verilebilecek en uzun süreli mahkumiyet.
Haziran 1943 ile Nisan 1945 arasında Stutthof kampında çalışan Furchner, Stutthof'un SS komutanı Paul-Werner Hoppe'nin emirlerini dikte etmesi ve yazışmalarını yönetmesine rağmen, 'kamptaki sistematik cinayetler hakkında hiçbir şey bilmediğini' iddia edegeldi.
Kampta 65 bin kişi ölmüş
Savcılar, Gdansk şehri yakınlarındaki kampta gaz odaları ve kurşuna dizerek öldürmenin yanısıra gıda-su kıtlığı, tifüs dahil ölümcül hastalıkların yayılması, berbat yaşam ve çalışma koşullarının kasıtlı sürdürülmesi nedeniyle Yahudi esirler, Polonyalı partizanlar ve Sovyet Rus savaş esirleri dahil tahminen 65 bin kişinin öldüğünü söyledi.
Stutthof kampından sağ kurtulan ve hala hayatta olan birkaç kişi, duruşmalarda çektikleri acılara dair yürek burkan ifadeler verdi.
'Sadece ofiste oturuyor olsa bile suçlu'
Aralık 2021'de Çek Cumhuriyeti'nden Almanya'ya giderek mahkemede ifade veren 84 yaşındaki Josef Salomonoviç, kendisinin kurrtulduğu Stutthof'ta idam edilen babası Erich'in fotoğrafını kaldırarak doğrudan Furchner'a seslendi. Daha sonra gazetecilere sekreterin babasının imajıyla yüzleşmesini istediğini söyleyen Salomonoviç, "Sadece ofiste oturuyor olsa bile dolaylı olarak suçlu" vurgusunu yaptı.
'Bilmemesi imkansız'
Stutthof'tan kurtulan Manfred Goldberg, "Sekreterin ne olduğunu bilmemesi imkansızdı. Kampta cesetler açık şekilde taşınıyordu" dedi.
Uzman tanık olarak çağrılan tarihçiler, 'çoğu çırılçıplak soyulmuş hasta, aç ve korkmuş esirlerin her gün Furchner'ın çalıştığı ofisin önünden geçirildiğini' söyledi.
'Türünün son örneği dava'
ABD'de yaşayan 3 kişiyi temsil eden avukat Stefan Lode, bir karara varılmasından memnuniyetini ifade ederken, "Hukukun üstünlüğüne dayanan devletimiz onca yıldan sonra bu meseleyi yargılamış ve cinayet ile cinayete iştirak suçlarında zamanaşımı olmadığı mesajını vermiştir" dedi.
Savcı Maxi Wantzen, "Bu dava olağanüstü tarihsel öneme sahip. Zamanın geçmesi nedeniyle potansiyel olarak türünün son örneği" vurgusunu yaptı.
Üzerinden 77 yıl geçtikten sonra Holokost'la bağlantılı suçluları adalet önüne çıkarmak için zaman daralıyor.
Demjanjuk'un mahkumiyeti emsal oluşturdu
2011'de eski gardiyan John Demjanjuk'un 'Hitler'in ölüm makinesinin bir parçası olduğu' gerekçesiyle mahkum edilmesi emsal oluşturdu ve birçok davanın önünü açtı. O zamandan beri mahkemelerden sanıklar hakkında cinayetler veya zulümlere doğrudan karışmak yerine bu gerekçe üzerinden çok sayıda suçlu kararı çıktı.
Ancak son yıllarda sanıklar öldüğü veya fiziksel olarak mahkemeye çıkamayacak durumda oldukları için birçok dava yarıda kaldı.
Haziranda 102 yaşındaki Nazi toplama kampı muhafızı Josef Schütz, 5 yıl hapis cezasına çarptırıldı, ancak kararın temyiz edilmesi ve kaçma ihtimali bulunmaması nedeniyle tutuklanmadı.
Almanya Federal Meclisi, 1979'da cinayet ve cinayete iştirak suçlarında zamanaşımını kaldırmıştı.