Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı operasyon kapsamında, Energodar’da bulunan Zaporijya Nükleer Santrali 3 Mart tarihinde Rus güçlerinin kontrolüne geçti.
Avrupa’nın en büyük, dünyanın ise en büyük 10 nükleer santrali arasında olan santral, bölgenin Rus güçlerinin kontrolüne geçmesinin ardından Ukrayna güçleri için öncelikli bir askeri hedef haline geldi.
Ukrayna yönetimi, bölgede meydana gelen riskli durumdan ötürü Rusya’yı suçlasa da, Ukrayna güçlerinin santral ve çevresine bugüne kadar çok sayıda saldırı gerçekleştirdiği biliniyor.
İlk saldırı Temmuzda
Temmuz ayında, Ukrayna güçleri santrale 3 adet kamikaze iha ile saldırmıştı. Yine Temmuzda, Ukrayna güçlerinin santralin yanındaki binaya düzenledikleri saldırıda 4’ü ağır olmak üzere 11 çalışan yaralanmıştı.
Ukrayna güçlerinin Rusya’ya yönelik ‘nükleer tehdit’ suçlamaları devam ederken, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEA) Başkanı Rafael Grossi’nin bölgeyi ziyaret etme planı, yine Ukrayna makamlarının, Ukrayna Ulusal Nükleer Enerji Üretim Kurumu’unun (Energoatom) itirazıyla karşılaşmıştı. Daha sonra gerçekleşen ziyarette ise, Grossi, bölgedeki durumu ‘endişe verici’ olarak tanımlamıştı.
Ukrayna tarafının krize çözüm önerisi ise, ‘bölgeye barış gücünün yerleştirilmesi’ oldu.
Öte yandan, Grossi’nin santral çevresinde mümkün olan en kısa sürede ‘nükleer emniyet ve güvenlik bölgesi üzerinde anlaşmaya varılması çağrısı’ da karşılıksız kaldı ve Ukrayna güçleri santrale yönelik saldırılarına devam etti.
Saldırılar Ağustos ayında tepe noktasına ulaştı
Ağustos ayı, Ukrayna güçlerinin saldırıları nedeniyle bölgedeki gerilimin tepe noktasına ulaştığı bir ay oldu. Ukrayna güçleri, 5 Ağustos’ta ağır toplarla, 6 Ağustos’ta misket bombalarıyla ve 8 Ağustos tarihinde de roketatarlarla santrale yönelik saldırılarını yoğunlaştırdı. Yine 11 Ağustos’ta, santral, radyoaktif maddelerin depolandığı yerin yakınlarına birkaç kez saldırı düzenlendi.
Düzenlenen saldırıların hepsinde, Ukrayna tarafı saldırılardan Rus güçlerinin sorumlu olduğunu iddia etti. Ukrayna lideri Zelenskiy de, 14 Ağustos’ta yaptığı açıklamada Rus güçlerini ‘santrale asker yerleştirmekle’ suçladı.
Ukrayna yönetimi, Rusya’yı hem santrale asker yerleştirmekle, hem de asker yerleştirdiğini iddia ettikleri bölgeye saldırmakla itham etti. Ancak, bu iddialara ilişkin somut herhangi bir delil sunulmadı.
Rus güçleri ise, 18 Ağustos tarihine kadar Ukrayna güçlerinin santrale ve Energodar’a 50’den fazla saldırı düzenlendiğini açıkladı. Ayrıca, Rusya’nın UAEA daimi temsilcisi Mihail Ulyanov da, Zaporijya Nükleer Santrali için bir teftiş ekibinin iki hafta içerisinde organize edilebileceğini söylemişti.
Ukrayna’dan UAEA’ya tepki
Eylül ayındaki santral ziyaretinin ardından ise Grossi, UAEA müfettişerinden ikisinin santralde kalmaya devam edeceğini, santralin görmek istedikleri kısımlarının hepsini gördüklerini ve santral personelinin Rus güçlerinin nükleer uzmanlarıyla ‘takdire şayan ve profesyonel bir şekilde çalıştığını’ açıkladı.
Ukrayna lideri Zelenskiy ise, UAEA’yı ‘tesisin askerden arındılması çağrısında bulunmadığı’ için eleştirmişti. Energoatom ise, UAEA müfettişlerinin ‘Rusya tarafından manipule edildiğini’ iddia etmişti.
Santralle ilgili uluslararası kuruluşların değerlendirmesinden de ‘istediğini alamayan’ Ukrayna güçleri, 2 Eylülde Energodar çevresinde saldırılar düzenlediğini açıkladı. Reuters’a göre bu saldırı esnasında, UAEA’dan bir ekip santral çevresinde veri toplamaya devam ediyordu.
Bu saldırıdan bir gün sonra, 3 Eylül’de de Rus güçleri, bölgeye yönelik kapsamlı bir saldırı girişiminin engellendiğini açıkladı.
Ayrıca, Ekim ayında da bölge Donetsk ve Lugansk ile birlikte Rusya’ya katıldı.
Son olarak da, 19-20 Kasım tarihlerinde santral, UAEA’ya göre ‘son ayların en yoğun bombardımanına’ maruz kaldı.
Saldırıyla ilgili açıklama yapan Rusya Savunma Bakanlığı, Ukrayna güçlerinin saldırıyı Marhanets yönünden düzenlediğini açıkladı ve “Kiev rejimi, Zaporijya Nükleer Santrali’nde felaket tehdidi amaçlayan provokasyonları durdurmuyor” ifadelerini kullandı.
Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Verşinin de, santral çevresinde bir güvenlik bölgesinin oluşturulması konusunda bir an önce anlaşma sağlanması gerektiğini ve Moskova'nın bu konuda Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) ile temas halinde olduğunu söyledi.
Santralin yer aldığı bölgenin askeri-sivil idaresinin konsey üyesi Vladimir Rogov da, Ukrayna güçlerinin Zaporijya yönüne 40 bin asker aktarabileceğini söyledi.