Elektronik sporların kısaltması olan Espor, video oyunlarıyla gerçekleştirilen bir yarışma biçimi olarak tanımlanabilir. Espor genellikle profesyonel oyuncular arasında bireysel veya takımlar halinde organize edilen, çok oyunculu video oyunu yarışmaları olarak gerçekleşiyor. Bilinen en eski video oyunu yarışması, 19 Ekim 1972'de Stanford Üniversitesi'nde Spacewar oyunu için düzenlendi. Stanford öğrencileri, büyük ödülü Rolling Stone müzik dergisi için bir yıllık abonelik olan "Galaksiler arası uzay savaşı olimpiyatlarına" davet edildi.
1980'de yapılan Space Invaders Şampiyonası, ABD genelinde 10.000'den fazla katılımcının ilgisini çeken ve popüler bir hobi olarak rekabetçi oyun yaratan ilk büyük ölçekli video oyunu yarışmasıydı. 1970'ler ve 1980'ler boyunca, popüler web sitelerinde, Life ve Time da dahil olmak üzere dergilerde video oyun oyuncuları ve turnuvaları yer almaya başladı.
1990'lı yıllarda; özellikle PC oyunları olmak üzere birçok oyun, internetin yaygınlaşması sayesinde geniş kitlelerce turnuva tarzında ve “ölüm maçı” formatında oynanmaya başlandı. 1990'lı yıllara ait büyük Espor turnuvalarından biri Amerika Birleşik Devletleri genelinde olan ve finallerini Kaliforniya'daki Universal Studios Hollywood'da yapan Nintendo Dünya Şampiyonası’dır.
1990'ların sonunda Cyberathlete Professional League QuakeCon ve Professional Gamers League gibi dünya çapında turnuvalar kuruldu. CPL'de oynanan PC oyunları arasında Counter-Strike serisi, Quake serisi ve Warcraft yer aldı.
Güney Kore'de Espor sektörünün büyümesinin, 1997 Asya finansal krizinden sonra geniş bant internet ağlarının kitlesel olarak yaygınlaşmasından etkilendiği düşünülüyor. Güney Kore'de Espor’daki bu büyümenin nicel özelliği, Kore'de "PC bang" adı verilen internet kafe/LAN oyun merkezlerinin yaygınlığı ile oldu. Benzer dönemlerde Türkiye’de de internet kafeler çok yaygın biçimde oyun tutkunlarına hizmet veriyordu.
2010 yılından itibaren Espor’a olan ilginin inanılmaz büyüklüğe ulaşması ve endüstrileşmesi beraberinde pek çok yeniliği de getirdi. Espor dünyasında profesyonelleşmenin yaşandığı bu yıllarda artık transferler, sponsorluklar ve dev organizasyonlarla Espor da artık rüştünü ispatlamış oldu.
Platformlardaki çeşitlilik ve yaygınlaşma da izleyici kitlesinin günden güne büyümesinde rol oynadı. 2011'de hayatımıza katılan Twitch, popüler Espor yarışmalarını düzenli olarak yayınlıyor.
2013 yılında, platform izleyicileri, en popüler iki yayın olan League of Legends ve Dota 2'nin 12 milyar dakikalık videosunu izledi. The International turnuvasının bir gününde, Twitch, tekil 4,5 milyon izleyicinin izlediği bir rekor kaydetti. Her izleyici turnuvayı ortalama iki saat izledi.
Ülkemizde Espor, futboldan sonra en çok seyirci çeken ikinci organizasyon konumunda ve diğer ülkelerde olduğu gibi hızla büyüyor. 2003 yılında Türkiye’nin ilk Espor takımı olarak kabul edilen Dark Passage, güçlü kadrosuyla sahaya çıktı. Günümüzde ise SuperMassive Blaze, İstanbul WildCats, FUT Esports, BBL Esports, Sangal Esports takımları sıralanıyor.
Türkiye’nin üç büyük spor kulübü Beşiktaş Esports, Fenerbahçe Espor ve Galatasaray Esports 2015 yılında League of Legends oyununda takımlarına destek vermeye başladılar. Bu süreçte kurumsallaşma yolunda adımlar atılarak 2011 yılında Türkiye Dijital Oyunlar Federasyonu kuruldu ancak ömrü çok uzun olmadı ve 2013 yılında federasyon kapandı. 2018 yılına gelindiğinde, Türkiye Elektronik Sporlar Federasyonu (TESFED) faaliyetlerine başladı.
Türkiye’de ve dünyada yükselişini sürdüren oyun furyası ve ‘gamer’ olgusu üzerine oyun yazarı ve yayıncısı Şefik “Rocko” Akkoç, Cumartesi ve Pazar günleri 11-13 saatlerinde Radyo Sputnik’te yayımlanan Hafta Sonu Halleri’nde konuştu.
‘Espor’un meslek olduğun herkes kabul etmeli’
“Biz ilk nesil oyuncular olarak çok basit teknolojilerin sunduğu şeylere hayranlık duyuyorduk. 80’li ve 90’lı yıllardan bugüne çok fazla şey değişti, artık oyunlar insanların okulundan ya da işinden vakit çalan bir etkinliğin ötesine geçti. Oyun oynamak günümüzde bir mesleğe dönüştü. Biz oyun oynarken içerik geliştirerek dergicilik yaparak para kazanıyorduk. Sonra video çekenler, canlı yayın yapanlar çıktı. Bir yandan da Espor gelişti ve sektörü eğlence başlığı altında pay almaya başladı. Espor artık bir meslek ve oyun oynamanın ya da oyun oynama üzerine yapılan herhangi bir şeyin meslek olduğunu artık herkes kabul etmeli.”
‘Ebeveynler yasak yerine sınırlama getirmeli’
“Ebeveynlerin çocuklarına oyun oynamayı tamamen yasaklaması, çocuğu ona çok daha fazla itecektir. Bunun yerine bir saat sınırlaması getirilmesi daha doğru olur. Oyunların yasaklanmaması lazım oyunların çocuğun gelişiminde, eğitiminde payı olabiliyor buna en büyük örnek Minecraft. Minecraft bir oyun olarak ortaya çıksa da dünyanın birçok ülkesinde eğitim aracı olarak kullanılıyor ki zaten oyunun eğitim için geliştirilmiş bir versiyonu da var. Çocukların yaşlarına uygun seçilen bir oyunu saat sınırlaması getirerek oynamalarına izin vermek zararlı değil aksine fayda bile getirebilir.”
‘Milyonlarca dolar kazanan oyuncular var’
“Yıllar içinde Espor inanılmaz bir noktaya geldi. Oyun oynayarak veya yayıncılık yaparak milyon dolarlar kazanılıyor. Esporda başarılı olmak için bazı yetenekler üzerinde tekrar çalışmak önemli. Refleks ve strateji en önemli konular. Oyunları genelde beşli takımlar halinde oynandığı için burada takım oyunu strateji oluşturma üzerine kurulu. Shooter oyunlarda da özellikle refleksler çok önemli. Bir oyuncu hangi konuda daha yetenekliyse bunun üzerine gitmeli ve mutlaka antrenman yapmalı.”
‘Profesyonelleşmek için evden çıkmaları gerekiyor’
“Evde oynamanın dışına çıkan kısım ise; oyuncular profesyonel olduktan sonra takımların yaptığı yatırım ve sunduğu birçok imkanla diğer oyuncularla bir araya gelerek takım oyununa dahil olabiliyorlar. Oyuncuların bir arada yer alması hem takım oyununun pekişmesi için, hem de oyunculara sosyal bir etkileşim sağlaması açısından önemli. Belki en başta bu seviyeye ulaşmak zor ama oyuncular hangi oyun konuda yetenekli olduklarını fark edip evde tekrar tekrar oynayarak kendilerini geliştirip sonra daha yukarıyı hedefleyebilirler. Milyon dolarlara ulaşmak zor ama Türkiye’de çok başarılı Espor oyuncuları var. Takımlar var, yurt dışına transfer olan oyuncularımız var… Bu yüzden hedefe yükseği koyup kendini geliştirerek ulaşmak mümkün.”
‘Başlama yaşı sürekli düşüyor’
“Espor başlangıç yaşı her geçen gün daha da düşüyor. Bireysel oyunlarda 15 yaşında bir oyuncu bir anda çıkıp dünya şampiyonu olabiliyor. 15-20 yaş için gelişim 20-25 yaş için ise olgunluk dönemi denebilir. Her ne kadar 30 yaşı geçmiş oyuncular varsa da, genel olarak 30 yaş Espordan emekli olunan yaş gibi duruyor. Özellikle shooter oyunlarında refleksler çok önemli ve yaş ilerledikçe refleksler yavaşladığı için oyuncular genelde 30’u görmeden Esporu bırakıyorlar. Espordan emekli olan oyuncular yayıncılıkla hayatlarına devam ediyorlar, orada da ciddi bir gelir var.”