Gazeteci Deprem: Donbass halkı uzun süre Rusya’yı, Moskova ise uzun süre Minsk sürecini bekledi

“Rusya Federasyonu’ndaki ilgili yasal süreç henüz bugün tamamlandı. Başkan Putin imzaladı. Evvelsi gün sırasıyla Duma, parlamento alt ve üst kanatlarından oylamalar sonucu karar geçmişti. Sorunun Donbass’ı bağlayan tarafı ve diğer iki ülkeyi bağlayan tarafı var. Donbass, çoktandır zaten kaderini Kiev rejiminden koparmıştı. 2014 yılının nisan başında tek taraflı bağımsızlık ilan eden Lugansk Halk Cumhuriyetleri Mayıs'ta tüm Lugansk ve Donetsk ilinde geçerli olan düzenlenebilen bir referandum yapmak suretiyle Rusya’ya bağlanmak değil ama tek taraflı bağımsızlık kazanma yönünde bir oylama düzenlemişlerdi. Sonucunda ise yoğun bir katılımın olduğu referandumda ezici çoğunluk Ukrayna’dan ayrılmaya 'evet' demişti. Bu tarihsel sürecin böyle bir arka planı var. O dönem Donbass halkı zaten istikametini belirlemişti. Önce Ukrayna’dan ayırma, ardından Rusya’ya entegre olma, katılma kolektif isteği, beklentisi ve arzusu güç kazandı ve kuvvetlendi. Lugansk başta olmak üzere bölge çapında düzenlenen referandumda çok yüksek oranda katılım oldu ve oyların önemli bir kısmı Rusya lehineydi.”

“Lugansk’ın tamamına yakını normal usuller çerçevesinde oy kullanabildi. Ben de referandumun son günlerinde oradaydım. Hem başkent Lugansk’ta hem iki önemli stratejik kent Lisiçansk ve Severodonetsk’te oy verme sürecini takip edebildim. Pek çok röportaj yaptım. Ancak Donetsk tarafında maalesef bölgenin tamamında referandum düzenlenemedi. Eyaletin kuzey taraflarında yüzde 45’ine yakınında insanlar oy kullanamadı. Çünkü savaş hali devam ediyordu. Diğer tarafta online olarak da kullanamadılar. Bu Rusya Federasyonu’nun tercihi oldu. Eğer referandum en azından birkaç hafta önce ilan edilmiş olsaydı belki internet üzerinden oy kullanma altyapısı hazırlanabilirdi. Bu demek oluyor ki Donetsk kuzeyindeki kesimler de Ukrayna yönetiminin altında olmalarına karşın, online olarak en azından bir kısmı oy kullanabilirdi. Ancak Rusya bunu çok önemsemedi, bu olamadı. Ama ne olursa olsun Donetsk’te nüfusun önemli oranda yaşadığı güney tarafı zaten sekiz küsür yıldır egemenlik altında tuttuğu bölgede oylar kullanılabildi. Mariupol buna eklendi, şubattan sonra gelişen süreçte Makeevka, Gorlovka gibi büyük kentler yerleşim birimlerinde."

"Hem Zaporojye hem de Herson illeri için Ukrayna’dan ayrılarak Rusya’ya entegre olma süreci çok yeni bir olay. Orada şubattan itibaren gelişen bir süreç söz konusu. Maalesef ki özellikle Zaporojye'de referandum kararının çok hızlı alınması durumu var çünkü normal şartlarda bölgenin genelindeki halk en erken kasımda bekliyordu. Düne kadar 23 Eylül’den önce sormuş olduğumuz insanların tahmini en az kasımdı. Zaten hazırlık yapılması, askeri hareketliliğin devam etmesi en temel neden. Zaporijya’da Rus güçleri ve onlarla hareket eden yerel güçler, coğrafi olarak yüzde 60 küsürü, ancak nüfusun yüzde 40’ından biraz daha azında bir kontrol sağlamışlardı. Dolayısıyla bu referandum da güneyinde yapılabildi. Toplam Zaporojye eyaletinin de nüfus açısından yüzde 30-35 oy kullanabildi, halihazırda göç etmemiş geriye kalanlar nezdinde. Sürecin toplamdaki meşruiyetine dair bir soru işareti oldu. Çünkü Zaporioye’nin kuzeyindeki insanlar oy kullanamadılar. Bunun da merkezinde aynı eyaletin başkenti var. 2014’ten sonra kaybettiği birkaç yüz bin nüfusa rağmen 700 bin kişinin kaldığı bir yerdi. Güneyden kuzeye göç neticesinde 800 bine kadar kişinin hala yaşadığı bir yer. Etrafındaki irili ufaklı yerleşim yerleri 1 milyon küsür kişi hala Kiev rejiminin kontrolündeki kuzey tarafında referandum yapılamadı. Online da oy kullanamadılar. Çünkü 20 Eylül’de referandum kararı ilan edildi, 23 Eylül’den tam üç gün önce. Üç gün içinde nasıl bir internet altyapısı hazırlanabilir ki. Herson bölgesinde genel asayiş şartları temin edilmeden referandum yapıldı. Ama ne olursa olsun başta başkent olmak üzere insanlar olabildiğince oy kullandılar.”

“Donbass’ta uzun bir süreç yaşandı, 8.5 yıl dile kolay. Hakikaten bölge halkı Rusya’yı bekledi, hem askeri hem de idari ve politik açıdan. Ama bu uzun bir süre gerçekleşmedi. Ama buna rağmen bölge halkı Rusya’ya ‘küsmedi’. Tersine Rusya’ya daha da bağlandılar. Bunda şu etkili oldu, Rusya uzun bir süre bölgeye girmemek için beklemeyi tercih etti. Çünkü Minsk sürecinin sonuçlanmasını beklediler. Rusya’nın Minsk’ten umudu vardı. Uluslararası hukuk çerçevesinde yükümlülükler gereği, en başta Rusya’ya da belli yükümlülükler getirilmişti. Zaten o bağlamda müdahalede bulunamazdı ve bekledi. Bir yandan da 2017’den itibaren hafiften başlamak kaydıyla ama 2018-19’da hızlanmak suretiyle Rusya, Donbass ve ilgili cumhuriyetlerde pasaport dağıtmaya başladı. O süreçte 800 bin kişi, şubata kadar zaten Rusya pasaportu edinmişti. Rusya pandemi öncesinde bölgeyi ekonomik ve sosyal açıdan entegre etmeye başlamıştı. İnsani yardım konvoylarını en baştan bölgeye devretmeye başladı. Toplamda birkaç yüz ton insani malzeme bölgeye ulaştırıldı. Çünkü şunu unutmamak gerekir ki Ukrayna yönetimi 2014’ün sonbaharından itibaren bölgenin, dünya ile olan finans bağlantısını kesti, birkaç yıl içinde ambargo uygulamaya başladı, dahası 2015’ten itibaren emekli aylıkları ve diğer maaşları ödemeyi kesti. Ukrayna’da vatandaşlık bağlarından kaynaklı, birkaç yıl öncesine kadar Donbass ve diğerleri Ukrayna vatandaşıydı. Ama buna rağmen ne emeklilik ne sosyal güvence talep ettiler ve dünya ile ekonomik irtibatı kesildi. Her taraftan gelen mallar da kesintiye uğradı. En temel ihtiyaç maddeleri başta olmak üzere Rusya’dan karşılandı. Başka türlü ekonomi sosyal mekanizmalarla maaşlar da kademeli olarak hemen hemen hepsi zaman içinde memurların ve emeklilerin aylıkları Rusya’dan ödenmeye başladı.”