Yüz yıl önce emperyalizme karşı mücadele eden Türkiye ve Sovyet Rusya’nın işbirliğinin taçlandırıldığı günlerden birisi Büyük Taarruz'un kazanıldığı gün oldu. Büyük Taarruz öncesinde Mustafa Kemal Atatürk, savaş hazırlıklarını yapan ordu birliklerini ilk olarak Sovyet Büyükelçisi Semyon Aralov’a gösterdi. Atatürk Büyük Taarruz öncesi gizlice cepheye gideceğini de yine Sovyet Büyükelçisi’ne söyleyerek ondan destek istedi. Aralov, Atatürk’ün gizlice cepheye gittiğinin gizlenmesine yardımcı oldu.
İki ülkenin yüz yıl öncesine dayanan bu dostluk ve iş birliğini Sputnik’e değerlendiren Rusya’nın Ankara Büyükelçisi Aleksey Yerhov şunları söyledi:
“Türkiye ile ilişkilerimiz uzun, asırlık geçmişe sahip. 3 Haziran 1920’de Dışişleri Halk Komiseri George Çiçerin, Türkiye’nin ulusal liderine yanıtında, güçlü dostluk bağlarını kurma kararlılığı hakkında bahsetti. Bu tarih, Türkiye Cumhuriyeti ile Sovyet Rusya arasında diplomatik ilişkilerin kurulduğu tarih olarak kabul ediliyor. Türkiye ile ulusal kurtuluş mücadelesi döneminde başlayan işbirliğimiz sonraki yıllarda başarıyla gelişti. SSCB, Türkiye’nin endüstriyel kalkınmada atılım yapmasına yardımcı oldu, Sovyet uzmanlarının yardımıyla burada önemli endüstriyel tesisler, Kayseri ve Nazilli’deki tekstil fabrikaları inşa edildi. İsmet İnönü bu fabrikaları, ‘Türk-Sovyet dostluğunun abideleri’ olarak nitelendirdi.”
Önemli tesisler iş birliğiyle ortaya çıktı
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında başlayan iş birliklerinin daha sonrada da devam ettiğini hatırlatan Yerhov, “1960-1970’lerde Sovyetler Birliği, Türkiye’de, Aliağa'da petrol rafinerisi, Bandırma'da kimya tesisi, Artvin'de kontrplak fabrikası, Oymapınar'da hidroelektrik santrali gibi büyük sanayi projelerinin uygulanması için ekipman, teknik destek ve mali yardım sağladı. 1967 Sovyetler-Türkiye anlaşmasına uygun İskenderun’da inşa edilen çelik fabrikasında yılda yaklaşık 1 milyon ton çelik üretilmeye başladı. Bu, ülkedeki diğer tüm fabrikaların ürettiğinden daha fazlaydı. Seydişehir'deki alüminyum tesisi, ülkeyi Orta Doğu'da alüminyum üretiminde ön sıralara taşıdı. Buna bir de SSCB’nin Türkiye’ye, Batı ülkelerinden çok daha uygun şartlarda tahsis ettiği kredileri ekleyin. Bu fonlarla, örneğin Türkiye’nin cam ithal eden ülkeden cam ihraç eden ülkeye dönüşmesini sağlayan Çayırova’daki cam fabrikası gibi işletmeler inşa edildi” dedi.
‘İş birliği sürüyor’
İki ülke ilişkilerin yüzüncü yılında ortak projelerin üretilmeye devam ettiğini belirten Rus Büyükelçi, “Ülkelerimiz arasındaki ilişkilerdeki gelenekler bugün de devam ediyor. Ülkelerimiz büyük enerji projelerini uyguluyor. Türk-Akım doğalgaz boru hattı açıldı. Rus uzmanların teknik desteğiyle Akkuyu NGS inşa ediliyor. Böylelikle günümüz Türkiye’de, 100 yıl önce olduğu gibi, Rusya’nın desteğiyle yeni endüstriler oluşturuluyor, Türk uzmanlar da Rusya’nın önde gelen üniversitelerinde eğitim alıyor” ifadelerini kullandı.
‘Aralov Türkiye’nin kurtuluşunda katkıda bulundu’
Sovyet Büyükelçi Aralov’a Ankara’ya gitmeden önce Sovyet Rusya’nın kurucu lideri Vladimir Lenin’in ona “Türkler ulusal kurtuluşları için savaşıyor. Bu yüzden Merkez Komite sizi oraya askeri işlerden anlayan biri olarak gönderiyor” dediğini anımsayan Rusya’nın Ankara Büyükelçisi Yerhov, “Sadece askeri değil, askeri-organizasyonel işlerde geniş tecrübeye sahip olan Aralov, bilgi birikimini Türk arkadaşlarıyla paylaştı. Türkiye Savunma Bakanlığı ile yakın işbirliği yaptığı, defalarca Mustafa Kemal ile birlikte cepheye gittiği, askeri birlikleri denetlediği biliniyor. Bu teftişler, Türk ordusunun büyük karşı taarruz planladığı Mart-Nisan 1922'de özel bir önem kazandı. Böylelikle elbette Türkiye’nin yabancı istilaya karşı askeri direnişin organizasyonuna kişisel katkıda bulunmuş oldu” diye konuştu.