Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun, ‘Suriye’de uzlaşı’ çağrısının ardından başlayan tartışma sürüyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 27 Haziran’da Suriye’ye tekrar bir operasyon yapılacağını duyurması ile başlayan yeni gündem, bir süredir belirsizliğini korusa da Ankara’dan ardı ardına gelen ‘diplomatik temas’ açıklamaları ile seyir değiştirdi.
Erdoğan’ın Soçi’de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile görüşmesinin ardından düzenlenen Büyükelçiler Konferansı'nda Çavuşoğlu, Türkiye'nin Suriye'de sahada terörle mücadelesini sürdürdüğünü ancak Suriye'de diplomasi ve siyaset yoluyla çözüm için Astana Formatı’nın devrede olduğunu belirterek, “Muhalefetle Suriye'deki rejimi bir şekilde anlaştırmamız lazım” açıklamasında bulundu. Çavuşoğlu daha önce de, "Belgrad'da ayaküstü diğer bakanlarla sohbet ederken Suriye Dışişleri Bakanı'yla da kısa bir sohbetim oldu” demişti. Ardından Suriye konusuna ilişkin MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli'den de bir yazılı açıklama geldi. Bahçeli, Çavuşoğlu’nun Suriye açıklamasını, ‘yapıcı ve gerçekçi’ bulduğunu belirterek, ‘kalıcı çözüm arayışı’ vurgusu yaptı. Türkiye’nin Suriye ile görüşme düzeyini siyasi diyalog mertebesine çıkarması ve ‘terör örgütlerinin’ işbirliğiyle temizlenmesi gerektiğinin altını çizen Bahçeli konuyu, ‘ciddiyetle ele alınmaya değer’ şeklinde yorumlamıştı. AK Partili yetkililerden de Suriye ile olan ikili ilişkilerin direkt hale gelebileceği açıklamaları gelirken, son olarak AK Parti Merkez Karar Yönetim Kurulu (MKYK) üyesi Metin Külünk, “Türkiye ve Suriye ilişkileri 2011 Haziran’ından öncesine dönsün” ifadelerini kullanmıştı. Son olarak, Suriye Devleti ile uzun süredir görüşme halinde olan Vatan Partisi’nin Genel Başkanı Doğu Perinçek’in, bir heyet ile birlikte 15 gün içerisinde Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad ile görüşmek için Suriye'ye gideceği de duyuruldu.
Türkiye’nin Suriye’ye düzenleyebileceği olası operasyon açıklamaları ardından, Ankara’nın açıklamaları ve taraflar arasındaki diplomatik temas kurma isteğini Ortadoğu Araştırmaları Merkezi’nden (ORSAM) Oytun Orhan Sputnik’e değerlendirdi.
‘Suriye yönetimi Tel Rıfat ve Menbiç’ten YPG’yi çıkarırsa, Türkiye'nin operasyon yapmasına da gerek kalmayacak’
Türkiye’nin Suriye’ye düzenleyebileceği operasyonun engellenmesinin tek şartının, Suriye’nin Tel Rıfat ve Menbiç’ten YPG’yi çıkarması olduğunu dile getiren Orhan, “Eğer Suriye yönetimi bunu gerçekleştirecek olursa, Türkiye'nin operasyon yapmasına da gerek kalmayacaktır. Ama onun dışında eğer YPG burada kalmaya devam ederse ve Suriye rejimi bu konuda herhangi bir adım atmazsa, o zaman Tel Rıfat’a ve belki de Menbiç’e Türkiye'nin operasyonu kaçınılmaz olabilir. Türkiye muhtemelen Esad rejimiyle doğrudan irtibat kurmayı, YPG ile mücadeleden bağımsız görüyor. Eğer Suriye yönetimi YPG’ye karşı işbirliği konusunda adım atmazsa, Türkiye'nin bu noktada tek taraflı olarak bir operasyon yapacağı kanaatindeyim” dedi.
‘Türkiye, YPG’ye karşı ortak mücadele ve Suriyelilerin ülkelerine geri dönüşünde Şam ile işbirliği amaçlıyor’
Türkiye'nin Suriye ile irtibat açıklamalarını Şam’ı YPG’ye karşı ortak mücadeleye çekme amacı taşıdığını dile getiren Orhan, “Suriyelilerin ülkelerine geri dönüşü konusunda yine bir işbirliği arayışı var. Tabii bir de Suriye rejimiyle Suriyeli muhalifler arasında bir anlaşmaya uzlaşıya varılması ihtiyacı var. Çünkü bugüne kadar siyasi çözüm konusunda herhangi bir ilerleme kaydedilemedi. Ama doğrudan siyasi çözüm konusunda Türkiye ile Suriye irtibatı sağlanırsa, Suriyeli muhalifler ve rejimi uzlaştırma konusunda daha hızlı adım atılabilir. Bu konuda zaten bir çözüme varılabilir ise o noktada aynen Adana Mutabakatı’nda olduğu üzere teröre karşı işbirliği için iki taraf arasında yeni bir ortaklık alanı açılır” diye konuştu.
‘Batı'nın ve ABD’nin YPG’ye verdiği destek, Türkiye'nin Suriye'ye bakışında soru işareti doğurdu’
Orhan, Türkiye'nin Suriye politikasındaki değişiminin 2014’lerden itibaren gözlemlendiğini belirterek şunları aktardı:
“Çünkü Suriye'de YPG, PKK ve IŞİD terör örgütlerinin güç kazanması, Türkiye'nin Suriye algısını etkiledi. Batı'nın ve ABD’nin YPG’ye verdiği destek de Türkiye'nin Suriye'ye bakışında ve Suriye'de de Batı ile yaptığı işbirliği konusunda soru işareti doğurdu. O tarihten bu yana Türkiye daha çok Rusya'yla bir koordinasyon içerisinde. Astana Platformu’nda Rusya ve İran ile birlikte Suriye krizine çözüm bulma arayışları başladı. Zaten Astana ile birlikte Türkiye'nin Suriye politikasında bir değişim başlamıştı. Bu platformun temel amaçlarından biri de Suriye rejimiyle Suriyeli muhalifleri barıştırmaya ve sahadaki askeri çatışmaları sonlandırmaya dayanıyordu. Suriye rejimiyle Türkiye istihbaratı arasında da görüşmeler oldu. Güvenlik konularını ele aldılar, ilerleme kaydedilemedi ama bir şekilde bu irtibatlar sağlanmıştı.”
‘Rusya'nın Türkiye ve Suriye’nin görüşmesi konusundaki ısrarı da etkili oldu’
Suriye konusunda Rusya’nın da aktif rol oynadığını belirten Orhan, “Rusya da Türkiye ile yaptığı Suriye konulu görüşmelerde hep, Şam ile irtibat kurulması yönündeki isteğini Türk tarafına iletmişti. Son olarak Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Rusya lideri Putin arasındaki görüşmede de bu konu yine gündeme gelmiş, Cumhurbaşkanı Erdoğan yine Putin'in kendisine YPG sorununu Şam ile çözmesi gerektiği konusunda bir ifadede bulunduğunu açıkladı. Rusya'nın bu konudaki ısrarı da bu anlamda etkili oldu. Şimdi ise uzun zamandır gözlemlenen değişim daha görünür hale geliyor. Daha üst siyasi seviyeye taşınıyor” şeklinde konuştu.
‘Suriyelilerin güvenli şekilde ülkelerine dönmesi için Ankara'nın yine Şam ile bir irtibat içerisinde olması gerekiyor’
Orhan, bölgede oluşan normalleşme sürecinin varlığına dikkat çekerek şu ifadeleri kullandı:
“Hem Şam yönetimi Arap ülkeleriyle normalleşme süreci içerisine girdi hem de Türkiye bölgede sorunlu olduğu ülkelerle aynı süreç içerisine girdi. Bu bölgesel normalleşme Ankara ile Şam arasında da irtibatı daha çok tetikleyerek daha kolay hale getiriyor. İkinci olarak Ankara'nın YPG ile mücadelede Şam ile işbirliğine duyduğu ihtiyaç, iki ülkenin YPG ve Suriye'nin birliği, bütünlüğü konusundaki duruşları aynı. O anlamda da bir işbirliği alanı var. Türkiye de Şam ile işbirliği yaparak bu konuda daha iyi adım atabileceğini düşünüyor. Üçüncü olarak ise Suriye krizine siyasi çözüm çabalarının tıkanmış olması. Artık bir çıkış bulunması gerekiyor. O noktada Ankara ile Şam irtibatı, kolaylaştırıcı bir rol üstlenebilir ve siyasi çözüm konusunda adım atılabilir ki, siyasi çözüme varılması da Türkiye açısından kritik önem taşıyor. Ayrıca Türkiye'deki Suriyeliler konusu, Türk kamuoyunda giderek artan bir tepkiye neden oluyor. Suriyelilerin güvenli şekilde ülkelerine dönmesi için Ankara'nın yine Şam ile bir irtibat içerisinde olması gerekiyor.”