İki komşu ülke Türkiye ve Ermenistan arasındaki yıllardır süregelen ihtilafın çözümüne yönelik normalleşme süreci devam ediyor. İki ülke bu konuda özel temsilciler atadı ve bugüne kadar dört toplantı düzenlendi.
Türkiye ve Ermenistan Normalleşme Süreci Özel Temsilcileri Büyükelçi Serdar Kılıç ve Ermenistan Meclis Başkan Yardımcısı Ruben Rubinyan arasındaki ilk toplantı 14 Ocak'ta Moskova'da gerçekleşmişti. Bu görüşmede, Ermenistan ile Türkiye arasında 2020'de sona eren uçuşların yeniden başlamasına karar verilmiş ve şubatta karşılıklı uçuşlar başlamıştı. Özel Temsilciler, ikinci görüşmeyi 24 Şubat’ta, üçüncü görüşmeyi 3 Mayıs'ta Viyana’da yapmıştı. Bu süreçte Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan, 11-13 Mart’ta Antalya’da düzenlenen Antalya Diplomasi Forumu’na katılmıştı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan da 11 Temmuz’da telefonda görüşmüştü.
Yapılan son toplantıda taraflar, Türkiye ile Ermenistan arasındaki kara sınırının iki ülkeyi ziyaret eden üçüncü ülke vatandaşlarının geçişine mümkün olan en yakın zamanda açılması üzerinde mutabakata vardılar ve bu konudaki gerekli sürecin başlatılmasına karar verdiler. Öte yandan Türkiye ile Ermenistan arasında doğrudan hava kargo ticaretinin mümkün olan en yakın zamanda başlatılması üzerinde mutabakat da sağlandı.
‘Gelinen durum Türk-Ermeni ilişkilerinde istenilen tablo değildir’
Türkiye Dışişleri Bakanlığı’ndan üst düzey bir yetkili iki ülke arasında yürütülen normalleşme sürecine dair aralarında Sputnik’in de olduğu basın mensuplarına önemli açıklamalarda bulundu.
Bu süreci Türkiye-Ermenistan normalleşme süreci olarak değil Türkiye-Ermenistan güven artırma süreci olarak gördüklerini aktaran yetkili, “Bu süreç içinde güven artırıcı adımlar atılmasıyla günün birinde daha kapsamlı adımların atılabilmesi ve bu adımların toplumlar tarafından kabul edilmesine imkan tanıyacak sürecin yaratılması çabası içindeyiz. Dört toplantısı sonrasında gelinen durum Türk-Ermeni ilişkilerinde istenilen tablo değildir. Bu tablonun istenilen tabloya evrilmesi için çaba göstermek gerekiyor” açıklamasında bulundu.
‘Türkiye’de ya da Erivan’da toplanılması lazım’
Şimdiye kadar biri Moskova’da üçü Viyana’da olmak üzere dört toplantı yapıldığını hatırlatan yetkili, “Ancak bundan sonraki toplantının Erivan ya da Türkiye’de yapılması gerekiyor. Çünkü kamuoylarının böyle bir beklentisi var. Buralar düşman toprakları değil. Onlar rahatlıkla Türkiye’ye gelebilir biz de rahatlıkla gidebiliriz. Biz bundan sonra üçüncü bir ülkede toplantı yapılmasını kabul etmiyoruz. Bundan sonra ya Türkiye’de ya da Erivan’da toplanılması lazım” ifadelerini kullandı. İki temsilcinin 4 kere yüz yüze görüşmesinin yanı sıra 500’ün üzerinde de telefon görüşmesi yaptığı da belirtildi.
‘1915 olayları gündeme gelmiyor’
Merak edilen konulardan biri de 1915 olayı iddialarının görüşmelerde gündeme gelip gelmediğiydi. Üst düzey yetkili, “Ermeni soykırımı iddiaları gündeme geldiğinde süreci zehirleyeceği konusunda taraflar hemfikir. Bu konuları temsilcilerin çözmesi mümkün değil. O yüzden soykırım iddiaları şu anda özel temsilcilerin gündeminin bir parçası değil. Ancak bir gün görüşülecektir” dedi.
Kararlar ne zaman uygulanacak?
Son toplantıda alınan kararları da değerlendiren yetkili hava yolu kargo taşımacılığı konusunda hazırlanması gereken teknik detayların olduğunu ve bu konuda Eylül ayında iki ülkenin teknik heyetlerinin bir araya gelmesinin beklendiğini ifade etti. Sınır kapılarının üçüncü ülke vatandaşlarına açılması konusunda ise kapılarda çeşitli onarımların yapılması gerektiğini ve bunun biraz daha uzun zaman alabileceğini kaydetti.
‘Bölgede kalıcı bir barışı sağlamak zorundayız’
İki ülke bu görüşmeleri yürütürken bölgede de birçok gelişmenin yaşandığını kaydeden yetkili, “Bunların birinde yaşanacak gelişmenin diğerinin üzerinde etki yaratması stratejik bir gerçekliktir. Türkiye-Ermenistan sürecindeki olumlu adımların Ermenistan-Azerbaycan sürecinde de olumlu yansımalar yaratmasını bekliyoruz. Aynı şekilde bu iki ülke arasında da olumlu adımların atılmasını ve bunun bizim sürecimize de olumlu katkıda bulunmasını bekliyoruz. Bölgede kalıcı bir barışı sağlamak zorundayız. Şu anda Azerbaycan-Ermenistan arasında geçici bir süreç içindeyiz ve o sürecin ne kadar kırılgan olduğu iki ülke sınırında yaşanan sorunlarda ortaya çıkıyor” değerlendirmesinde bulundu.
‘Dışardan düşünüldüğü gibi iki taraf arasında ciddi bir çekişme yok’
Ermenistan halkının Türkiye’yle ile ilişkilerin düzelmesine ekonomik getirilerinden dolayı çok olumlu bir bakış açısının olduğunu ifade eden Türk Dışişleri Bakanlığı yetkilisi, “Sayın Cumhurbaşkanımız ile Paşinyan arasındaki telefon görüşmesi son derece yapıcıydı. Uzun yıllar sonra üst düzeyde yapılan ilk görüşmeydi. Özel temsilcilerimizin toplantılarında da dışardan düşünüldüğü gibi iki taraf arasında ciddi bir çekişme yok. Son derece olumlu bir ortam var. Özel temsilcilerimizin kimyaları da uyuştu diyebiliriz” dedi.
Türk Dışişleri Bakanlığı yetkilisi Rusya’nın da Türkiye ve Ermenistan arasındaki normalleşme sürecini desteklediğini ifade etti.