Moskalkova, Sputnik’e açıklamasında, Türkiye ziyaretinin amaçlarını açıkladı, iki ülke arasında insan haklarını koruma alanındaki işbirliğini ve gündemdeki öncülükleri anlattı.
'Türkiye, Rus vatandaşları için her zaman çekici olmuştur'
Türkiye ziyaretinizin amaçları ve Türkiye temsilcileriyle görüşmeler kapsamında değerlendirilen temel konular nelerdir?
Bu yıl, Türk Ombudsmanı ile bir mutabakat anlaşması imzaladığımızdan ve artık resmiyete dayanan işbirliğine başladığımızdan bu yana tam beş yıl geçti. Bu ilişkimizde çok ciddi bir dönüm noktası. Türkiye, Rus vatandaşları için her zaman çekici olmuştur, çünkü tarihten beri birçok olay bizi birbirimize bağlıyor. Türkiye yaptırımlara katılmadı ve bu da belirli bir iyi niyet ve güvenlik ortamı yaratıyor. Rusya Devlet Başkanı ve Türkiye Cumhurbaşkanı arasındaki görüşmenin ardından işbirliği için yeni ufuklar açılıyor ve her bir gelişmenin insani boyutu da oluyor. Ekonomi, siyaset, kültür, tüm bunlar, insanların ek özgürlükler, hareket özgürlüğü, mal ve hizmetlerin hareket özgürlüğü, emek, kültürel gelişme fırsatları elde etmesinden kaynaklanıyor. Elbette buna, insan hakları alanında ortaya çıkan sorunlar da eşlik etmiyor değil. İnsan haklarını korumayla ilgili araçlarımızın kullanımı konusunda, Türkiye Başdenetçisi ile sürekli deneyim alışverişinde bulunuyoruz, belirli durumlarda yardımcı olabilmek ve aynı zamanda, ortak ve iç gündemde çözülmesi gereken sistemik sorunları görmek için yeteneklerimizi birleştiriyoruz. İşbirliğinin her aşamasından sonra, Rusya ve Türkiye'deki çalışmaları iyileştirmek için öneriler geliştiriyoruz.
Türkiye ziyaretimi, burada yaşayan yurttaşlarımızın kamu kuruluşlarının liderleriyle bir toplantıyla başladım. Rus diasporası genişledikçe yurttaşlarımızın dikkatimi çekmek istedikleri bir dizi soruyu gündeme getiriyor.
Türkiye'deki vatandaşlarımızın sayısı arttıkça, Rus dilini öğrenme olasılığının genişletilmesi ve burada on yıllardır süregelen ve nesilden nesle aktarılan geleneklerin devam ettirilmesi sorunu ortaya çıkıyor. Yurttaşlarımız, daha fazla ücretsiz Rusça dil kursuna ihtiyaç olduğunu söylüyor. Bu konu gündeme getirildi ve Rus dilini öğrenme olanaklarını nasıl genişletebileceğimizi Rossotrudniçestvo (Rusya Yurtdışında Yaşayan Vatandaşlar ve Uluslararası İşbirliği Ajansı) ile birlikte düşüneceğiz. Rus tiyatrosu büyük beğeni topluyor. Sadece yurttaşlarımız arasında değil, Türkiye vatandaşları arasında da. Bu nedenle kültürel hakların korunması için koşulların yaratılması önemli olacak. Türkiye’de kültürel hakların uygulanmasına yönelik koşulları ve fırsatları genişletmek için elimden geleni yapacağım.
Elbette Türkiye, turistler arasında popüler bir destinasyon. Buraya gelen vatandaşlarımız kuralları, yasaları bilmiyorlar ve sıkça kendilerini zor durum içinde buluyorlar. İnsanlar, kuralları ve yasaları bilmedikleri için bu duruma düşüyorlar, ne yapacaklarını ve bu tür durumlarda hangi araçlara başvuracaklarını bilmiyorlar. Türk ceza infaz kurumlarındaki tutukluluk koşullarıyla ilgili birkaç özel vakamız var. Kabulümde, burada bu duruma düşen vatandaşların birkaç yakını vardı. Tıbbi bakımı sağlama, ailelerle iletişim kurma, yargı da dahil olmak üzere alınan kararlara itirazlarda hukuki yardım sağlama ile ilgili insani haklar gözetilmeli. Ceza adaleti alanında, bu haklara saygı gösterilmesi çok önemli.
'Yurttaşlarımız, 14 yaşını doldurmuş çocukların Türkiye’de Rusya kimliklerini alma olasılığını gündeme getirdi'
Yurttaşlarımız, 14 yaşını doldurmuş çocukların Türkiye’de Rusya kimliklerini alma olasılığını gündeme getirdi. Yasaya göre, doğuştan Rusya vatandaşlığına sahip bir çocuk, 14 yaşına geldiğinde kimlik alabilir. Lakin yurtdışındaki konsolosluklarımız sadece pasaportlar dağıtıyor. Kimlik alabilmek için Rusya’ya gelerek gereken tüm belgeleri doldurmak gerekiyor. İnsanlar, Rusya’da faaliyet gösteren Kamu hizmetlerinin sağlanması için çok işlevli merkezlerin Türkiye’de de açılmasını istiyor. Böylece e-devlet portalı sayesinde burada bu hizmetten yararlanabilecekler.
İnsanlar, bazı Ukrayna vatandaşlarının provokasyonlarda ve Rus düşmanlığı saldırılarında bulunduğunu anlatıyor. Birçoğu, özel askeri operasyonun neden başladığını anladılar. Bugün insanlar, insani sorunların, insani boyutlardaki sorunların çözüm yollarını arıyor.
Soçi'deki son görüşmenin sonuçları, bunların Türkiye ile Rusya arasındaki ikili ilişkilerin gelişimindeki rolü ve etkisi hakkında ne düşünüyorsunuz?
Bu, en yüksek övgüyü hak ediyor ve sadece ülkeler arasındaki işbirliğinin ve güvenin genişletilmesinin, ki buna insan hakları alanı da dahil, insanlara hak ve özgürlüklerini, meşru çıkarlarını, hareket özgürlüğünü, para kazanma ve iş kurma, tatil yapma fırsatını hayata geçirmesi için fırsat yarattığına dair iyimserlik telkin ediyor. Dolayısıyla bu, çok önemli bir karar ve bu kararları hayata geçirmekten sorumlu kurumların hız düşürmemesi çok önemli. Yetkili makamlar ve sivil toplum arasındaki diyalogun kültürel haklar, para kazanma yolunda engellerin oluşturulmaması ve yolsuzluktan kaçınılması için iş yapma hakları ile ilgili tüm konularda yürütülmesi çok önemli.
Türkiye’deki ücretsiz Rusça dil kurslarının sayısındaki artış olasılığını nasıl değerlendiriyorsunuz? Rusya’da da benzer merkezlerin ortaya çıkması mümkün mü?
Ülke yönetiminin, vatandaşların isteğine göre hareket etmesi harika bir şey. Bugün sadece Rusça dil kursları için değil, okullar için de talep var. Elbette okullar olsa insanlar çok sevinir. Rusça öğrenmek için ek fırsat olarak kursların açılması bence hayata geçirilebilir bir fırsat. Bu konuyu Rusya Eğitim Bakanlığı’na taşıyacağım ve bu sorunun çözüme kavuşturulması gerektiğine onları ikna etmeye çalışacağım. Her sorunun ikinci yüzü de vardır. Rusya’da Türkçe dil kurslarının genişletilmesi, bir ihtimal Türkçe eğitim veren sınıfların oluşturulması ihtiyacını incelemem ve izlemem gerekiyor. Rusya'da yaşayan ve Türkiye'de iş yapmak isteyen veya Rusya'daki Türk şirketlerinde çalışmak isteyen vatandaşların Türkçe öğrenmesi için camilerde Pazar okulları açılabilir.
Rusya’da ikamet eden Türk vatandaşlara yasal korumanın sağlanması yönünde ne gibi çalışmalar yapılıyor?
Türkiye’den gelen başvuruların çoğu yargı süreci, cezai kavuşturma ve gözaltına alımlar ile ilgili. Bana böyle bir başvuru gelince ve ben Türk vatandaşının haklarının güvence altına alınmadığını, misal tercümanın sağlanmadığını veya avukatla anlaşma yapma imkanının sağlanmadığını görürsem, kontrolün yapılması ve durumun düzeltilmesi için direk savcıyla iletişime geçiyorum. Gözaltına alınan kişiye tercüman ve avukatın sağlanması, ailesiyle görüşmesi için. Belgelerin kaybedilmesiyle ilgili sorunlar oluyor. Bu durumda, kaybeden kişiye yeni belgelerin verilmesi konusunda yardımcı olmaları için İçişleri Bakanlığı’na başvuruyoruz. Kıdem ve istihdam ile ilgili sosyal sorunlar da oluyor. Günümüzde, Türk veya diğer vatandaşların pasaportlarının elinden alınarak gri şema dediğimiz alanlarda zorla çalıştırılmasıyla ilgili bir dosya yok.
'Batı ülkelerinde yayın yapan radyo ve televizyon kanallarında çalışan kişilerin büyük kısmı engellendi'
Rus vatandaşlarının, Ukrayna vatandaşlarının provokasyonlarına dikkat çektiğini belirttiniz. Bu arada, uluslararası gündem göz önüne alındığında, Rus kültürüne, yurt dışında yaşayan Rusya vatandaşlarına giderek daha fazla baskı yapılıyor. Bu durum hakkında ne düşünüyorsunuz?
Sadece birçok vatandaşın değil, yetkili kurumların da durumu tarafsız olarak değerlendirme fırsatını vermeyen bilgi ablukasının rehineleri haline gelmesinden dolayı üzüntümü ifade etmek istiyorum. Hepsi olmasa da YouTube’da çalışan blogerlerin, Batı ülkelerinde yayın yapan radyo ve televizyon kanallarında çalışan kişilerin büyük kısmı engellendi ve insanlar tek taraflı ve çarpık bilgiler alıyor ve bugün sebepler ve neyin doğru olduğu konusunda doğru sonuçlara varamıyorlar.
'Bugün kütüphanelerden Dostoyevski’nin ve Tolstoy’un kitapları atılıyor'
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, İkinci Dünya Savaşı’ndan kalma enkazlar arasında yazılmış ve 1948’de kabul edilmişti. Onlarca yıl sonra, bu yılın ocak ayında Holokost Anma Günü’nde, Almanya’nın Rusya Büyükelçisi, “o zamanların siyasi sorumluluğunun farkına vararak yeni bir dünya inşa ediyoruz” sözleriyle konuşmasına başladı. İnsanların, bilim insanlarının kitaplarının yakıldığı Engizisyon dönemini andıran günümüzdeki eylemleri anlayacakları ve belki de utanacakları ve dehşete düşürecekleri bir zamanın geleceğinden eminim. Bugün kütüphanelerden Dostoyevski’nin ve Tolstoy’un kitapları atılıyor. Bana mektuplar yazan Alman vatandaşlar, Rus klasiklerinin hiç bu kadar popüler olmadığını ifade ediyor, çünkü aydınlar ve gençler, Rus klasik edebiyatının dünya medeniyetine neler kattığını öğrenmek istiyor. Böyle bir zamanın geleceğinden eminim. Bugün Ukrayna konusunda konuşan birçok kişi, bombardıman altındaki çocukların okula gidemediği Donbass ve Lugansk’taki sekiz yıllık soykırımla ilgili durumu bilmiyor. Bugün Lugansk ve Donetsk’te insanların ABD yapımı füzeler yüzünden öldüğünü bilmiyorlar. DHC ve LHC ve diğer bölgelerde, Ukrayna ordusu tarafından canlı kalkan olarak kullanılan insanların öldüğünü bilmiyorlar. Muhalefetin, farklı bir bakış açısının, farklı bir duruşun susturulduğu yerde ifade özgürlüğü ve demokrasiden bahsetmek elbette mümkün değil. Demokrasi, müzakerelerin olduğu ve çeşitli kaynaklardan tarafsız bilgi edinme fırsatının olduğu yerdedir. Ombudsmanın görevi, çifte standarda ve insan hakları alanının siyasallaştırılmasına boyun eğmemek ve uyruğu ve vatandaşlığı ne olursa olsun kendini zor durumunda bulan insanlara yardım etmek. İnsani koridoru kullanmak isteyenlerin güvenli bir yere gitmelerini sağlamak için elimizden gelen her şeyi yapıyoruz. Ukrayna’daki insanların zorla Rusya’ya götürüldüğü yalanıyla mücadele ediyorum. Bu bir yalan. İnsanlar gitmek istedikleri yere, kendilerini güvende ve rahat hissettikleri ülkeye gidiyorlar.
Rusya’da geçici gözaltı merkezlerinde bulunan birkaç kişi, Polonya veya Kanada'ya gitmek istedikleri için benimle temasa geçti. Onlara yardım ettik. Rusya-Belarus sınırını geçmelerine yardım ettik. Sınıra kadar onlara eşlik ettik ve Ukrayna yönetimindeki belirli yetkililer bunu doğrulayabilir. Görevimiz, bir kişinin uyruğu ne olursa olsun, ihtiyaç duyduğu takdirde ona tıbbi bakım sağlamak. Ukrayna makamlarına defalarca başvurarak insani misyonu yerine getirmelerini ve İzmail'de gemilerde bulunan ve herhangi bir yasal dayanak olmaksızın dört aydan fazla alıkonulan 68 Rus denizciyi serbest bırakmalarını talep ettik. Onlar sivil ve onları gözaltında tutmak için ne yasal ne de ahlaki gerekçe yok. Ayrıca Türkiye üzerinden başka bir ülkeye gitmek isteyenlere böyle bir fırsat verilmesi ve hiçbir şekilde engellenmemesi gerektiğini düşünüyorum.