Çavuşoğlu: İstanbul'da kurulan Barış Masası, her şeyden önce Türkiye’ye güvenin göstergesidir

Bakan Çavuşoğlu, A Haber canlı yayınına Rusya-Ukrayna krizi ve İstanbul müzakereleri hakkında değerlendirmelerde bulundu.

Türkiye'nin masada olmasını iki tarafın da istemesi dengeli politikamızı gösteriyor. Türkiye yapabileceklerini ve yapamayacaklarını söyledi. Kolay bir durum ile karşı karşıya değiliz. Dünya kolay bir durum ile karşı karşıya değil. Ciddi bir tehdit var ortada. Dünyanın aldığı tedbirler var, Ukrayna'nın beklentileri var. Masada samimi olarak çaba sarf eden ülke Türkiye'dir. İki bakanı bir araya getirmemiz, daha sonra Belarus'ta müzakere eden taraflarla günlük temaslarımızın sürmesi, Moskova ve Lviv'i ziyaret etmemiz, İstanbul'da bu müzakerecileri bir araya getirmemiz... En anlamlı sonuç İstanbul'da elde edildi. Ukrayna tarafsız politikaya hazır. Güvence istiyor. Ne konuşuluyor, Donbas ve Kırım'ın statüsü ne olacak. Karar verici olan kim, liderler.

Siz video konferanslar ile görüşüyorsunuz. Artık bu işi bir yerde buluşarak neticeye ulaştırmanız lazım dedik. Artık kararlarını aldılar. Ukrayna Türkiye'de olsun istiyordu. Putin'de Cumhurbaşkanımızı aradı, heyetimi İstanbul'a gönderiyorum dedi. Ciddi konuları kim müzakere edecek, Dışişleri Bakanları bir araya gelecek, bunları paraflayacaklar. Sonra liderler bir araya gelecek. Dışişleri Bakanlarının bir araya gelmesi için çalışıyoruz. Lavrov ve Kuleba'ya dün elimizden geleni yapacağımızı söyledik. Böyle bir toplantıya iki taraf da hazır olursa Kuleba gelmek istediğini söyledi. Ukrayna tarafı güvenlik garantileri konusunda Rusya'ya yazılı metin iletti. Ukrayna tarafı da metni Putin'e götüreceğini söyleyerek aldı. Ev sahibi olarak kolaylaştırıcı ve dürüst bir müzakereci olarak net bir tarih veremeyiz. Ayaküstü sohbetlerde 2 hafta içinde daha üst bir görüşme olabileceğini söylemişlerdi.'

Kiev'e gitmek çok zor. Bir iki ülkenin başbakanı trenle 10 saatlik bir yolculukla gitti. Gidilirse 2 tarafa da gitmek gerekir. Biz Putin'in yüksek düzeyde işbirliği toplantısı için Türkiye'ye gelmesini bekliyoruz.

16 bin 600 civarında vatandaşımızı tahliye ettik. Otobüslerimiz sürekli sahada bekliyor. Koridor açılırsa vatandaşlarımızı hemen çıkaracağız. Burada Tatarlar var, Türkmen kardeşlerimiz var, Azerbaycanlı kardeşlerimiz vardı. Bizim 30 vatandaşımız kaldı. Ülkenin tamamında refakatçileri ile birlikte 90 vatandaşımız var. Ukraynalıların Rusya tarafına gitmesi söz konusu değil. Ama Rusça konuşan, oraya gitmek isteyen varsa onu da engellememek lazım. Biz iki tarafa da koridor açılmasını istiyoruz. İnsanlar istedikleri tarafa gidebilmeli. Biz bu konuda çok çaba sarf ettik. Tahliye koridorları açılmadan önce bile konvoylara ateş açıldı. Çok tehlikeli bir durum.

Ukrayna hava sahası şu an kapalı. Ukrayna'da hava indirme olmasın diye mayınlarla falan önlem almış. Bunları temizlemek kolay. Hava sahası açılmalı. İki taraf ile de temastayız. Uçaklarımız için bir risk yok. MSB ve askerlerimize günlük bilgiler geliyor.

Mutabakat çıkmadan kesin yorum yapmak doğru değil. Rusya'nın Batılı ülkelerin garantörlüğüne karşı çıktığı da doğru değil. Ukrayna P5 ve Türkiye ile Almanya. P5'in içinde Rusya'nın kendisi de var. Fransa var, İngiltere var, Çin de var. Rusların karşı çıktığına dair bir açıklaması oldu mu? Hayır. Kanada, İsrail, İtalya da Ukrayna tarafından zikredildi. P5 artı Almanya ve Türkiye, ilaveten Kanada'da var. Rusya ile Kanada'nın ilişkileri iyi değil. Ukrayna ile ilişkileri ise çok iyi. Bu ülkelerin ismi zikredildi. Gönüllü katılmak isteyen ülkelere de bunun açık olduğu söylendi. Ukrayna, ben NATO'ya üye olmayacağım ama benim güvenliğimin garanti edilmesi lazım diyor. Ukrayna, P5 ülkeleri olsun diyor.

Yorumlara bakıyoruz, Türkiye otomatikman güç gönderecek diyor. Böyle bir şey yok. Türkiye'nin asker göndereceği bugün bir gazetede yazıyor. Yok öyle bir şey. Ukrayna güvenlik garantisi istiyor. Türkiye savaşın içine girecek, asker gönderecek gibi yorumlar doğru değil. İki tarafın mutabakatını da bir görmek lazım. Garantörlüğü kabul edip etmemek konusunda şartları gördükten sonra karar verilir.

Ukrayna, Türkiye'nin olmasını ısrarla istedi. Rusya, Belarus'u ısrarla istedi. Biz bir an önce görüşün dedik. Belarus'u arayarak sizin için güvence isteyebiliriz de dedik. Antalya Diplomasi Forumu'ndan önce Lavrov ve Kuleba bir araya geldi. Şimdi müzakereciler Türkiye'ye geldi. Dürüst bir arabulucu olarak ev sahipliği yapmak isteriz. İki tarafın kalıcı bir barışa gidecek süreç olması önemli.

Antalya'daki toplantı dışişleri düzeyinde ilk olması anlamında önemliydi. Ama çok bir şey çıkmayacağı da belliydi. Bir az önce bahsettiğim güvenlik garantisi konusu... Bunda anlaşamadıklarını söylediler. En zorlu konulardan ikisi de Kırım ve Donbas'ın statüsü. Liderler düzeyinde karar verilmesi gereken konular. Anlaşma Meclislerden de geçecek. Ukrayna'da referanduma da gidilecek. Ukrayna Meclisi için söylüyorum. Ukrayna'da daha farklı bir durum var. Rusya'da Meclis daha homojen. Putin'in partisinin ağırlığı var. Her şeyi yaptınız, Ukrayna halkı referandumda hayır derse her şey çöpe gider.

Bu konular kolay olsa bugüne kadar zaten anlaşılırdı. Bu konular silahlar altında müzakere edilmez. Sakin bir ortamda bunu tartışmaları gerekiyor. Bazılarını liderler düzeyinde konuşmak gerekiyor. Düşüncelerimi söylerken, böyle yapsınlar demiyorum. Zorlu konuları bir iki ayda çözemeyecekseniz, savaş devam etsin diye bir anlayış olmaz. Kalıcı ateşkes olsun, çekilme olsun, yaptırımlarda esneme olur. Avrupalılara da söylüyoruz, ateşkes olduğunda yaptırımların kalkması da masada olacak. Siz hangi yaptırımlarda gevşemeye gideceksiniz? Şartlara bağlı olacak. Avrupalı dostlarımız da hazır olmalı. Bunlara da tavsiyelerde bulunuyoruz.. Kırım ve Donbas'ın statüsüne iki ülke karar verir. En sonunda halklar onay verecek veya vermeyecek.

Bunu yapmak zorundayız. Herkesin üzerine düşen durumlar var. Kalıcı bir barış için ne yapılmalı, bunlara da bakmak lazım. Cumhurbaşkanımızın liderliğinde oturuyoruz, neler yapabilir konuşuyoruz. Cumhurbaşkanımız liderler ile Türkiye'nin düşüncelerini paylaşıyoruz. Hazırlıklı olmalarını söylememiz bizim görevimiz. Herkesin üzerine düşeni yapması lazım.

Bizim gibi kenarda, aynı sıralarda durdu. Savaşın ilk gününden bu yana çaba sarf ediyor. Çabalarını tüm dünya görüyor. Ukrayna da olumlu şeyler söylüyor. Yaptırım uygulanan oligarklar listesinde AB'de ve ABD'de yok. Bir tek İngiltere birtakım kararlar aldı. Kağıt üzerindeki müzakereler önemli. Liderler arasında, ülkeler arasında açık olması gereken kanallar var. Abramoviç'in faydalı bir noktada olduğunu görüyoruz. Resmi ve gayri resmi kanalların olması son derece doğaldır. Bizim Rusya ile gergin sürecimiz oldu. Bazı iş adamlarının o süreçte katkı sağladığını sizler de bileceksiniz.

Kısa vadede mümkün değil. Ama herkes şimdi enerjide çeşitliliğin şart olduğunu düşünüyor. TANAP projesi var, TAP var. Bu projelerin kapasitesinin genişletilmesi gündemde. Irak'tan iki petrol boru hattı var. Biri DAEŞ tarafından tahrip edilmiş durumda. Doğu Akdeniz'in önemi burada anlaşılıyor. Ekonomik güzergah Türkiye'dir. İsrail ile atılan yeni adımlar sayesinde, Berat Bey döneminde baya bir aşamaya gelinmişti. Hem Filistin hem İsrail'e mayısın ortasında bir ziyaretimiz olacak. Tarih netleşmeye başladı. Bu bölgedeki gazın da Türkiye'deki boru hatlarına bağlanarak Avrupa'ya aktarılması planlanıyor. Kısa süreçte ikamesi zor. Bizim dışa bağımlılığımız azalıyor. Alternatif enerji, yenilenebilir enerjiye yatırımlarımız var. Enerji Bakanlığımız daha güvenli ve pratik yöntemleri görüşüyor. Enerji bağımlılığımızı azaltmamız lazım. Sakarya Gaz Sahasındaki doğalgazı 2023'te Türkiye'ye getirilmesi ile Türkiye önemli bir noktaya gelecek.

Çok kısa sürede bunun ikame edilmesi zor. Rus gazı tedariğinde sıkıntı olmaz, Türkiye yaptırımlara katılmadı.

NATO ve AB içinde artık Türkiye'ye yönelik (savunma alanındaki) kısıtlamaları kaldıralım arayışı ağır basmaya başladı.

Türkiye Avrupa güvenliğine en çok katkı sağlayan ülke. Bunu bütün dünya görüyor, AB de görüyor. ABD'nin de, Avrupa'nın da bunu görmesi lazım. Genelde ihtiyaç olduğunda yaklaşıyorlar, sonra uzaklaşıyorlar. Böyle davranarak küresel aktör olabilir mi Avrupa Birliği?

Türkiye ile ilişkilerde bunları unutmamaları lazım. Gümrük Birliği'nin revizesi konusunda ne engel var, tamamen siyasi... Bu ülkelerin Türkiye ile ilişkilerini geniş açıdan bakaran geliştirmesi gerekiyor. Türkiye ile ilişkinin kimseye zarar olmaz.

AB genişlemeye karar verirse mümkün. Ama birtakım AB ülkeleri buna karşı.

Batı'da Türkiye'ye kısıtlamaları kaldıralım görüşü ağır basıyor. Bayraktar TB-2'ye Karabağ savaşı nedeniyle lens vermeyen firma iflas etti. Kanada bile artık bu tutumu değiştirelim noktasında.

Müttefikinize siz kısıtlama yapıp, kongrenizin arkasına sığınırsanız bu doğru değil. Siz müttefikinize bunları karşılamazsanız, başka yerden aldığımızda tavır takınamazsınız. Biz pozitif ayrımcılık falan istemiyoruz. Yok S-400, F-35'in sistemine girermiş, bunlar hikaye.

Azerbaycan ile yakın ilişki içinde olmamız önemli. Azerbaycan'ın bu süreci desteklemesi önemli. Aliyev, istişaremizde bunu güçlü şekilde destekledi. Azerbaycan ile istişaresiz radikal konularda adım atmamız söz konusu değil. Bu işin doğasıdır. Savaş bitti, artık bundan ders alınmalı. Kafkasya'nın istikrarı için adım atılmalı. Hem biz, hem Azerbaycan sınırlarımızı açarız. Ermenistan ile ilişkiler de düzelir. Biz seçimden sonra pozitif mesajların yanı sıra özel temsilciler görevlendirdik. 2 kere yüz yüze geldiler. Sürekli telefondalar. Güven artırıcı adımlar attık.

Demiryolu için fizibilite çalışmaları var. Siyasi temaslar da var. Ermenistan Dışişleri Bakanı Antalya Diplomasi Forumu'na geldi. Ben 3'lü bir araya gelelim istedim, Antalya'da mümkün olmadı. Ermenistan bize ve Azerbaycan2a takındığı tavırlar nedeniyle kendini izole etmişti. Her şeyin bir günde normale dönmesi mümkün değil.

Cumhurbaşkanı Herzog ziyaretinde Cumhurbaşkanımız ile Dışişleri Bakanları düzeyinde bunun görüşülmesi konusunda mutabık kaldı. Şimdi biz bunu mevkidaşım ile görüşeceğiz. İsrail ile ilişkilerimizin normalleşmesini Filistin çok istiyor. Filistin Cumhurbaşkanı bunu Cumhurbaşkanımıza söyledi. Filistin şunu çok iyi biliyor, Türkiye-İsrail ilişkileri iyi olursa, çözüm için Türkiye büyük katkı sağlar. İki devletli çözüm için üzerimize düşeni yapacağız.

Dışişleri Bakanları Türkiye'ye gelecekti. Çok yoğunluk var, takvimi netleştiremedik. Yargı işbirliği daha iyi bir noktaya geldi. İlişkilerin normalleşmesi konusunda, bizim siyasi, ekonomik veya bir başka şekilde Suudi Arabistan'a olumsuz bir tavrımız olmadı.

Dünyada her şey çok hızlı değişiyor. Bir haftada değişimi görüyoruz. Kızların okulların açılması ile ilgili bir geri adım attılar, bu yanlış. Bu yanlıştan dönmeleri gerekiyor. İnsani yardımlarımız gidiyor. Havalimanının işletilmesi konusunda, Türkiye-Katar ortaklığı ile kurulan şirket Taliban ile anlaşamadı. Taliban'ın sergilediği tavrı değiştirmesi gerekiyor. Eğer şartlarda anlaşırsak işletiriz. Anlaşamazsak kusura bakmayın deriz. İnsani yardımı yaparız. Ama bu havalimanı, dünya ile bağlantı kopmaması için gerekli.