ABD'nin NATO üzerinden genişleme krizi, Rusya Federasyonu'nun Donetsk ve Lugansk bölgelerini tanıyarak yaptığı hamlelerle sonuçlanırken, beklendiği gibi Batı bir kez daha Rusya Federasyonu'na karşı yaptırımları devreye sokuluyor. Almanya, enerji ihtiyacı açısından önem taşıyan Rusya ile Kuzey Akım-2 hattını durdurduğunu duyurdu. Rusya'nın hamleleriyle doğalgaz ve petrol fiyatları yükselirken enerji denklemi Batı'yı düşündürüyor.
Gelişmeleri eski BOTAŞ yetkilisi ve enerji uzmanı Ali Arif Aktürk ile konuştuk.
'Almanya'ya Kuzey Akım-2 kararını NATO baskısı aldırttı'
Ali Arif Aktürk, Kuzey Akım 1'den gaz sevkiyatının devam ettiğini belirtirken, Kuzey Akım-2'nin ise üçüncü partilerin teknik sertifikasyonu ve lisans meselesi gibi teknik sebeplerle sorunlara yol açmasının ardından Almanya Başbakanı Scholz'a NATO'nun baskısıyla durdurulduğu görüşünde:
“Kuzey Akım 1’den halihazırda gaz akışı devam ediyor. Kuzey Akım 2’de ona paralel aynı kapasitede bir boru hattı inşa edilmişti. Ruslar bu hattı eylül sonunda tamamladılar, içini de gaz doldurdular. Kendi standartları çerçevesinde testleri yaptılar ama teknik olarak devreye almak için uluslararası kabul edilmiş üçüncü partilerin teknik sertifikasyonu gerekiyordu. Orada Amerikan yaptırımlarından dolayı bunu yapacak şirketler ve kişiler, endişe duyarak teknik sertifikasyon konusunda sürüncemede kaldı. Ötesinde Kuzey Akım 2, AB toprağı Almanya’ya çıkıyor, regülasyon sürecinde lisanslanması gerekiyor. Ruslar orada aslında başta birtakım hatalar da yaptı. Operatör şirketin AB’de kurulmuş bir şirket olması gerekiyordu, bunun sonradan farkına vardılar. Avusturya’da bir şirket kurdular. Oradan süreç devam etti. Bu lisanslama süreci kolay bir süreç değil, bunun üçüncü part erişim düzenlemesi gibi hususlar var. Bunları Ruslar da biliyordu. Güney Akım’ı Bulgaristan’a yapacakken bir anda vazgeçtiler, çünkü AB toprağıydı, bu yüzden Türkiye’ye çevirdiler. Bu sertifika alma konusunu bertaraf ettiler. Bu sıkıntılar masadaydı. Lisanslama süreci zaten yıl sonuna kadar devam edecekti. Almanya Başbakanı’na NATO ülkelerinden baskı var. Fiili durumu anons etti ve askıya aldığını söyledi. Sigorta konusu işletme döneminde çok önemli. Fakat normalde hangi firma sigorta etti bilmiyorum. Lakin sigorta şirketleri bunları ikinci pazarlarda satarlar. Hiçbir sigorta şirketi bu riski almaz, ikinci pazarda satar. Bu ‘insurance’da sigortalar satılmıştı zaten, hukuken nasıl çözülür bilmiyorum. Ancak şu anda fiili bir durumu kamuoyuna açıklamış durumdalar.”
‘Kuzey Akım 2’nin 2024'e kadar çözüleceğini öngörüyorum, fiyatta arz talep dengesi açısından psikolojik olarak bir etkisi olur’
Aktürk, Kuzey Akım-2'nin Avrupa'yı 2024'e kadar çok etkilemeyeceği meselenin 2024’e kadar çözüleceği öngörüsünde bulundu. Ancak Aktürk'e göre, fiyatlarda arz talep dengesi açısından olmasa da psikolojik açıdan etkisi olur:
“Kuzey Akım 2024’e kadar Avrupa’yı çok etkilemez. 2019’da Ukrayna ile Gazprom transit miktarları üzerine yeni bir anlaşma yaptı. 2020’de 65 bcm, 2024’e kadar 40 bcm zaten uluslararası tahkimi de olan bir taşıma anlaşması var. Şu anda Kuzey Akım 2’den bir akış da yok. 2024 öncesinde Kuzey Akım 2’nin çözüleceğini öngörüyorum. Fiyatta arz talep dengesi açısından çok etkisi olmaz fakat psikolojik olarak bir etkisi olur. Medvedev böyle bir açıklama yaptı ama zaten Avrupa’da 2 bin dolarlara satılan spot kargolar oldu. Yarınki fiyat 84 euro megavatsaat, onu bin metreküpe çevirdiğimizde 975 bin dolar. Üzerine iletim ve dağıtımı koyduğunuzda Avrupalı tüketiciler bin metreküpünü bin 400 dolara tüketiyor. Medvedev’in açıklamasının sadece psikolojik etkisi olur. Kuzey Akım devreye girseydi, bin 400 dolar olurdu. Çünkü son birkaç yıldır PTF çok at başıyla öne geçti. Hollanda’daki fiyatı etkiliyor. PTF, ‘Title Transfer Facility’, Hollanda’daki borsanın adı. Avrupa’daki o fiyat endeksi, Uzakdoğu ile neredeyse yüzde 98 mertebesinde korole oldu. Bugün emtia fiyatları sadece Avrupa’da değil Uzakdoğu ve Latin Amerika’da da yüksek seyrediyor. Bu pandemi sonrasında hızla büyüyen, ısınan ekonomilerden kaynaklanan bir durum. IMF’nin açıkladığı İngiltere ve Fransa’nın büyüme hızları yüzde 8’lerde, Hindistan yüzde 9, Çin yüzde 8 küsur, ABD yüzde 5.9. Dolayısıyla emtia fiyatları geneli itibariyle doğalgaz, petrol, altında artmış durumdaydı. Bunun Kuzey Akım 2’nin devrede olup olmamasıyla ilgisi yok.”
‘Petrol fiyatlarını Amerikan Merkez Bankası’nın faiz artışı Ukrayna krizinden daha fazla etkileyecektir’
Aktürk petrol fiyatlarının ise yaptırımların büyüklüğüne bağlı olarak etkileneceği görüşünde. Olayların boyutu Ukrayna'daki hatları etkilerse petrolün de gazın da fiyatının kısa vadede kimsenin önünü tutamayacağını dile getiren Aktürk, durumun uzun vadede sürdürülebilir olmadığını vurguladı. Aktürk, FED'in faiz kararının da önemli olacağını kaydetti:
“Petrol fiyatlarını yaptırımların büyüklüğüne bağlı olarak etkileyebilir. Basından izlediğim kadarıyla çok etkisi olmaz ama Ukrayna’daki mücadele daha büyük boyutlara ulaşırsa, Rusya’nın Akdeniz’e inen petrol hatları da var, Ukrayna’da altı rafineri Rus petrolüyle besleniyor. Bunlar sadece Ukrayna için değil, Orta Avrupa’ya petrol ürünleri satıyor. Karadeniz üzerinden dünyaya hem ham petrol satılıyor hem petrol ürünleri satılıyor. Eğer olayların boyutu Ukrayna’daki petrol boru hatlarını etkilerse zaten petrolün de gazın da fiyatının kısa vadede kimse önünü alamaz, uzun vadede sürdürülebilir değil. Ama böyle olacağını sanmıyorum. Önümüzdeki hafta brent petrol belki 110 doları bulur ama geri döner. Burada hem Avrupa Merkez Bankası’nın hem de Fed’in faiz politikaları da önemli. Parasal genişlemelerden geri dönüş yaparlarsa zaten hem petrol hem diğer emtia fiyatlarında bir gevşeme bekleniyor. Mart ayındaki Amerikan Merkez Bankası’nın faiz artışı önemli. O bile petrol fiyatlarını Ukrayna krizinden daha fazla etkileyecektir.”
'Doğalgaz petrol fiyatlarının bu kadar yükselmesi Rusya’nın cari fazla vermesine de neden oluyor'
Bu krizde NATO’nun bağlayıcı bir karar alamayacağını ifade eden Aktürk’e göre bunun nedeni, Avrupa’da Rusya’ya karşı bir çıkar çatışması ve ticari ilişkiler. Rusya'nın dış politikayı 'satranç oyunu' gibi oynadığını belirten Aktürk, Batı dünyasında ise liderlik sorunu bulunduğunu vurguladı:
“Rusya dış politikayı satranç oyunu gibi ince ince dokur. Şu anda dünyada lider problemi de var. Hem ABD’de Demokratlar’ın kazandığı seçimde Biden bu işi götüremiyor, İngiltere’de pasif bir lider var. Macron, nisan ayındaki seçimlere odaklandı. Almanya’daki başbakan da göreve yeni geldi. Rusya bunu da kullanıyor. Doğalgaz petrol fiyatlarının bu kadar yükselmesi Rusya’nın cari fazla vermesine de neden oluyor. Ukrayna’yı çevreleyen askerlerin 40 bin tanesi 185 bin kişilik profesyonel bir ordunun parçası. Rusya’nın sınır ötesi müdahalesinde paraya da ihtiyacı var. Fiyatların bu seviyeye gelmesi de elini rahatlatıyor. Rusya aynen Kırım’daki ve daha önce Gürcistan’daki satranç oyununu şimdi Donbass’ta oynuyor. Siyasi olarak etkisi olduğu Rus çoğunluğun da olduğu bölgede Kırım’da yaptığı defactonun bir benzerini burada da yapıyor. Minsk anlaşması artık geçti. Putin bugün NATO ile ilgili bir çözüm planı ortaya koydu. Batı bunu ister istemez bir şekilde kabul edecek. NATO toplantısından da bir şey çıkacağını sanmıyorum. Çünkü Avrupa’da Rusya’ya karşı çıkar çatışması da var. Almanya başta olmak üzere Türkiye’nin ticari ilişkileri Rusya ile gaz ve nükleer santral bazında, petrol, buğday, gübre ithalatı konusunda çok büyük. NATO böyle bağlayıcı bir karar alamaz. Dolayısıyla Rusya kartlarını iyi oynuyor.”