Donetsk ve Lugansk’ın bağımsızlık süreci Ukrayna’daki Viktor Yanukoviç hükümetine karşı başlayan ‘turuncu devrim’ niteliğindeki Batı destekli Maydan protestolarına uzanıyor.
Ukrayna'da Maydan protestoları, dönemin Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç'in, Avrupa Birliği ile Ukrayna arasındaki Ortaklık Anlaşması'nı imzalamaktan vazgeçmesi ardından 2013’ün Kasım ayında başladı. Maydan protestolarının ilk zamanlarında göstericilerin en büyük taleplerinden biri devletin yolsuzluktan arındırılması ve Avrupa'yla bütünleşme sağlayacak reformların hayata geçirilmesi oldu. Ancak gösteriler bir süre sonra barışçıl niteliğini kaybetmiş ve şiddet olayları ön plana çıktı. Bu protestolardan akıllara kazınan an 8 Aralık 2013’te Kiev’deki Lenin heykelinin yıkılması oldu. Heykelin baş kısmı koptu, gövdesine sopa ve çekiçlerle zarar verildi.
2014 Şubat itibarıyla protestolar tamamen çatışmaya dönüştü. Ukrayna’da hükümetin ayaklanmayı bastıramaması sonrası 20 Şubat 2014'te ateşkes ilan edildi. 3 gün sonra ise Yanukoviç, Ukrayna parlamentosu tarafından görevden alındı. Yanukoviç, Kiev'i terk ederek Rusya'ya gitti.
Kırım Rusya’yı seçti, Donbass’ta ayaklanmalar başladı
Tam bu dönemde Kırım Özerk Cumhuriyeti meclisi Ukrayna'dan ayrılma yönünde referandum yapma kararı aldı. 16 Mart 2014'te yapılan referandum sonuçlarına göre Sivastopol halkının yüzde 95.60'ı, Kırım Özerk Cumhuriyeti'nin ise yüzde 96.77'si Rusya'ya katılma yönünde oy verdi.
Nisan ayında geçici hükümetin Ukrayna’nın doğusunda Rus kökenlilerin yoğun olduğu bölgelerde baskıcı bir politika uygulaması sonucunda Donetsk ve Lugansk’ta hükümet karşıtı protestolar başladı. Ukrayna hükümeti seçilmiş valileri görevden alarak bu illere kendi valilerini atadı. Bu sürecin ardından Donetsk ve Lugansk bölgelerinde halk valilikleri ele geçirdi ve bağımsızlık bildirgeleri ilan edildi.
11 Mayıs 2014'te de Donetsk ve Lugansk'ta bölgelerinde düzenlenen referandum ile ezici çoğunluğun bağımsızlık yönündeki oyuyla Donetsk Halk Cumhuriyeti ve Lugansk Halk Cumhuriyeti kabul edildi.
Ukrayna ordusu kısa bir süre sonra sivilleri gözetmeksizin taarruza geçti, havadan ve karadan harekat başladı. Donetsk ve Lugansk’taki milislerin direnişi ile yoğun çatışmalar başladı, özellikle Ukrayna’nın hava saldırılarında binlerce sivil hayatını kaybetti veya yaralandı.
Minsk Anlaşmaları’nın önünü Kiev tıkadı
Kısa bir süre sonra çatışmaların durdurulması için garantör ülkeler Rusya, Almanya ve Fransa’nın da katılımıyla Belarus’un başkenti Minsk’te görüşmeler yapıldı. Donbass bölgesindeki savaşı durdurmak Ukrayna, Rusya Federasyonu, Donetsk Halk Cumhuriyeti, Luhansk Halk Cumhuriyeti ve Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı (AGİT) temsilcileri tarafından 5 Eylül 2014’te Minsk Anlaşması imzalandı. Anlaşma ile ateşkes uygulanması öngörülse de bu sağlanamadı. 12 Şubat 2015'te ise Minsk II adlı yeni bir anlaşma imzalandı. Bu anlaşma, Donbass'taki savaşı durdurdu, ancak anlaşmazlıkları çözmedi, bunun yerine donmuş bir çatışmaya dönüştü. Kiev ilerleyen süreçte anlaşmanın siyasi şartlarını yerine getirmeyerek süreci tıkadı.
Saldırılar yeniden başladı
Bugüne kadar gelen süreçte ise taraflar arasında küçük çatışmalar devam etti. 17 Şubat 2022'de Ukrayna kuvvetlerinin Donetsk ve Lugansk'a yönelik saldırılarını artırması üzerine bölgedeki siviller Rusya’ya tahliye edilmeye başladı. 70 binin üzerindeki sivil evlerinden ayrılarak Rusya’ya gitmek durumunda kaldı.
Nihayetinde Donetsk Halk Cumhuriyeti Başkanı Denis Puşilin ve Lugansk Halk Cumhuriyeti Başkanı Leonid Paseçnik’in talepleri üzerine Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin Donetsk Halk Cumhuriyeti ve Lugansk Halk Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını tanıma kararlarını imzaladı.