Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT), Kovid pandemisi kapanmaları sırasında yıldırım faaliyetlerinin küresel çapta azaldığını saptayınca bunun nedenlerini araştırdı. Fosil yakıtların yakılmasıyla üretilen aerosollerin yıldırım oluşumuna katkıda bulunmasından hareket eden MIT araştırmacıları, kapanma sırasında daha az insanın seyahat etmesi ve enerji santrallerinde üretimin durması nedeniyle bu parçacıklarda azalma olduğunu, bunun da yıldırımlarda eşit düzeyde azalmaya yol açtığı sonucuna ulaştı.
Araştırma sonuçlarına göre küresel yıldırım etkinliği, 2018, 2019 ve 2021'in aynı dönemindeki ortalama sayıyla karşılaştırıldığında, Mart 2020 ile Mayıs 2020 arasında yaklaşık yüzde 8 düştü. Aerosol miktarında en büyük azalmanın olduğu yerler, aynı zamanda yıldırım düşmesinde en fazla azalmayla karşılaşma eğiliminde oldu.
Şimşek çakma sayısı yüzde 19 azaldı
Inside Science'a konuşan MIT'den fizik-meteoroloji uzmanı Earle Williams, ekibin yıldırımı ölçmek için üç farklı yöntem kullandığını, tüm sonuçların aynı eğilimi gösterdiğini belirtti: Azalan aerosol konsantrasyonuyla ilişkili azalan yıldırım aktivitesi.
Şimşek çakmasını inceleyen bir ölçüme göre Mart 2020 ile Mayıs 2020 arasında 2018, 2019 ve 2021'in aynı dönemine kıyasla ortalama şimşek çakma sayısı yüzde 19 azaldı.
Yıldırım azalması en çok Güneydoğu Asya, Avrupa ve Afrika'da
Geçen ay New Orleans'taki Amerikan Jeofizik Birliği toplantısına sunulan MIT araştırmasına göre Güneydoğu Asya, Avrupa ve Afrika'nın çoğu hem aerosol üretiminde hem de yıldırım çarpmalarında en büyük düşüşlerden bazılarını gördü. Amerika kıtasındaki azalma görece daha ufak çapta oldu.
Mayıs ayında yayımlanan benzer bir araştırmaya göre 2019-2020 arasında Avustralya'nın orman yangınlarından çıkan dumanın su üzerinde esmesiyle Tasman Denizi üzerindeki yıldırım aktivitesinin geçen yıla kıyasla yüzde 270 oranında arttı.
Aerosollerin etkisi nasıl?
Bazı aerosoller atmosferde su buharını toplayarak damlacıklardan bulut oluşturuyor. Aearosoller fazlalaştığında buluttaki su buharı buluttaki damlacıklarda daha yoğun şekilde dağılıyor. Bu şekilde iyice küçülen damlacıklar birleşerek yağmur damlacıkları oluşturamıyor.
Bulut içinde kalan bu küçücük damlacıklar bir çeşit dolu hatta daha da küçük buz kristalleri oluşturuyor. Dolu ve buz kristalleri arasındaki çarpışma bulutun orta ve alt kısmındaki doluları negatif, yukarı kesimdekileri ise pozitif yüklüyor. Bilim insanları bulutun alt ve üstüne ortaya çıkan bu yükleme farkının yıldırıma sebep olduğunu düşünüyor.
Ancak daha az kirlilik olduğunda ve bulutlar daha büyük ve ılık yağmur damlaları oluşturduğunda bulutun içinde elektrik yüklemesi olabilmesi için gereken buz parçacıkları azalıyor ve bunun sonucunda daha az yıldırım düşüyor.