Türk ve Ermeni uzmanlar iki ülkenin ilişkileri normalleştirme sürecine temkinli yaklaşıyor

Türkiye ne zaman böyle bir uzlaşma yaklaşımı sergilediyse karşılığını göremedik. Tam tersine geçmişte imzalanan protokoller konusunda anlaşıldı ki Türkiye’nin kastı başka Ermenistan’ın kastı başka… Biz geçmişteki meseleleri çözmek için tarihçiler komisyonu kurmayı kararlaştırmıştık fakat Ermeniler böyle anlamadıklarını ifade etti. Soykırım olup olmadığını tarihçilerin değerlendiremeyeceğini söylediler. Anayasa Mahkemeleri’ndeki çıkardıkları kararla da bu protokol havada kaldı, halen onaylanmadı. Bu süreçte Ermenistan’dan somut tavır görmedikçe ilerlememek, adım adım gitmek lazım. Doğru yolda adımlar atılırken karşı tarafın bunu başka amaçlarla değerlendirmeyeceğini görmek lazım. Koridor konusu hassas ve burada çok gecikme oldu. Şimdi olumlu bir hava esiyor ama uygulamayı görmek gerekiyor.

Şu sıralar mesela Ermeniler, İngiliz parlamentosundan bir soykırım kararı geçirmeye çalışıyorlar. Türkiye’ye F-35 verilmemesi için Amerikan Kongresi’nde çok yoğun faaliyet gösterdiler halen de gösteriyorlar. Türkiye geçmişte de iyimserliğinin bedelini ödedi. Biz Cumhurbaşkanımızı gönderdik bir maç vesilesiyle jest olarak aynı sırada Erivan’da Yerablur mezarlığında Ermeni teröristler için anıt diktiler. Bu anıt halen duruyor. Bu anıt kaldırılmadan Türkiye, iyi niyetli yaklaşımlarla bu meseleleri nereye kadar götürebilir. Onun için bir güven duygusunun yerleşmesi gerekiyor. Bizim 40’tan fazla diplomatımızı öldüren Ermeni teröristlere, onlar kol kanat gerdi. Bunlardan bir tanesini yargılayıp cezalandırmadılar. Ermenistan’la ilişkilerde aşırı iyimserlikle yola çıktığınızda sonra sıkıntıya düşersiniz. Hiçbir şey yapılmasın demiyorum ancak yapılırken bunları düşünmek gerekiyor.

Aksine Türkiye, bu 30 yıl boyunca normal diplomatik ilişkilerin kurulması için Ermenistan’a önkoşullar ileri sürdü. Aslında Türkiye, Ermenistan'a yönelik diplomatik baskı politikası uyguladı. Bu, ikinci Dağlık Karabağ savaşının başlangıcına kadar devam etti, o zamansa Türkiye diplomatik baskı pozisyonuna değil, Dağlık Karabağ'a saldıran Azerbaycan'ın bir müttefiki pozisyonuna göre hareket etti. Türkiye, sadece Azerbaycan'a Ortadoğu'dan yüzlerce paralı asker ve modern silahlar tedarik ederek değil, aynı zamanda Azerbaycan'a Genelkurmay temsilcilerini, generallerini göndererek saldırgan eylemlere doğrudan katıldı. Türk subayları koordinasyon, yönetim vs. sağlayarak Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri’nin bir parçası odu. Yani Türkiye, Azerbaycan'ın fiili bir müttefiki olarak hareket etti. Karabağ'daki savaş son bulduktan sonra Türkiye, Ermeni karşıtı söylemlerini azaltmadı. Bu söylemler bugün hala devam ediyor. Türkiye, Ermenistan'ın Dağlık Karabağ, bölgesel işbirliği, bölgesel güvenlik ve ulaşım hatlarının açılması konusundaki tutumunu, Azerbaycan ve Türkiye’nin lehine olacak şekilde değiştirmeye çalışıyor. Aslında Ankara hala Erivan'a baskı yapıyor.

Halbuki ne 9 Kasım 2020 tarihli üçlü ateşkes anlaşmasında, ne de 11 Ocak 2021 tarihli üçlü bildiride, bu koridor hakkında herhangi bir şey söylenmiyor. Azerbaycan inatla, Nahcivan'ı Ermenistan'ın Sünik eyaleti toprakları üzerinden Azerbaycan'ın ana kısmı ile bağlaması gereken ulaşım hatlarının sınır ötesiliğini öngören sözüm ona ‘Zengezur Koridoru’ konseptini öne sürüyor. Türkiye de aynı tutumu izliyor. Ve şimdi Türkiye, Ermenistan'la ilişkilerin normalleşmesi için dört ön koşul ileri sürüyor. Bu koşullarda Türk-Ermeni ilişkilerinin normalleşmesine yönelik müzakerelerin sonucunu oldukça sıkıntılı görüyorum. Fakat aynı zamanda en azından müzakerelerin başlayacağı gerçeği dahi memnuniyetle karşılanmalı. Göreceğiz. Fakat biz, Türkiye yönetiminin şu anda Ermenistan ile ilişkilerin normalleştirilmesi konusunu ele almaya ve Ermenistan'ı eşit egemen bir devlet olarak görmeye hazır olmadığını görüyoruz.