Japon milyoner Yusaku Maezawa, asistanı Yozo Hirano ve Rus kozmonot Aleksandr Misurkin’i taşıyan Soyuz-2.1a roketi, bu sabah uzaya fırlatıldı. Ekip 6 saatlik bir uzay yolculuğunun ardından Uluslararası Uzay İstasyonu'na vardı ve burada 12 gün geçirecek.
Rus uzay ajansı Roscosmos, uzay turizmi programını 2010’da geçici olarak durdurmadan önce, 2001’den bu yana sekiz turisti uzaya götürdü. Bu turistlerin sonuncusu 2009’da uzaya giden Cirque du Soleil’in kurucusu Guy Laliberte’ydi.
2009’den bu yana geçen zaman içinde başta SpaceX olmak üzere birkaç Batılı özel şirket, uzay turizmi konusunda çalışmalar yaptı ve başarılı uçuşlar gerçekleştirdi. Ancak bu uçuşlar ile Rusya’nın sunduğu ticari uzay uçuşları arasında pek çok fark bulunuyor.
Rusya, 2001’de milyarder iş adamı Dennis Titov’u uzaya göndererek, uzay turizmini başlatan ilk ülke olmuştu. Titov o dönem Uluslararası Uzay İstasyonu’nda sekiz gün geçirmek için 20 milyon dolar ödemişti.
Rus devlet uzay ajansı Roscosmos, uzaya daha çok uzman gönderebilmek için 2010’da turist göndermeyi geçici olarak durdurma kararı aldı. Bu kararın ardından SpaceX, Virgin Galactic ve Blue Origin gibi Batılı şirketler uzay turizmi fikri üstünde çalışmaya başladı.
Rusya’da da uzay uçuşları için özel bir şirket kuruldu Bu sırada Rus iş insanları da uzaya turist göndermek için özel bir şirket kurdu. 2014’te kurulan Kosmokurs isimli şirket, Nijniynovgorod bölgesinde bir uzay üssü inşa etmeyi ve kendi üretecekleri fırlatıcı roket ile uzaya senede yaklaşık 100 turist göndermeyi planlıyordu. O dönem şirketin satışa çıkaracağı uzay biletlerinin fiyatının 200-250 bin dolar olacağı sanılıyordu. Fakat şirket, gereken inşaat ve projelendirme lisanslarını alamadığı için bu sene kapanma kararı aldı.
Rusya’da uzay alanında çalışan şirketlerin hepsinin devlet ajansı Roscosmos ile hukuki açıdan ilişkisi bulunuyor. ABD’deyse böyle bir uygulama yok. Ülkenin uzay ajansı NASA, harcamalarını azaltmak için özel şirketlere uzay çalışmalarına katkı sunma çağrısı yapıyor.
Rusya’nın uzaya gönderdiği turistler, kozmonotlarınki gibi bir hazırlık programından geçiyor
Rusya’daysa şimdiye dek turistler için ayrı uzay uçuşları düzenlenmedi. Turistler, Uluslararası Uzay İstasyonu’na gidecek profesyonel kozmonotlar ile beraber uzaya ulaştırıldı. Bu nedenle Rusya’nın uzay araçları ile uçan turistler, kozmonotlarınkine benzeyen fiziksel ve mental hazırlık süreçlerinden geçiriliyor. Batı’daysa böyle ciddi bir hazırlık programı uygulanmıyor.
Uzay aracı kullanma ve zorlayıcı koşullarda hayatta kalma sınavı vermeleri gerekiyor
Moskova’nın dışındaki Zvyozdnıy Gorodok kasabasında kozmonotlar gibi hazırlık sürecine giren uzay turistlerinin, Soyuz uzay aracının nasıl kontrol edileceğine dair bir sınav vermeleri ve ormanda ya da suda hayatta kalma gibi testlerden geçmeleri gerekiyor. Tüm bu hazırlık süreci çok fazla zaman, para ve personel gerektiriyor.
Soyuz, yakın geçmişe kadar yörüngeye ulaşılmasını sağlayan tek araçtı
Rus kozmonotlar ile onlarla beraber yolculuk yapan uzay turistleri, bir kullanımlık Soyuz roketleriyle yörüngeye ulaştırılıyor. 1960’lı yıllarda geliştirilen bu roketler, yakın geçmişe kadar Uluslararası Uzay İstasyonu’na ulaşılmasını sağlayabilen tek araçlardı. Daha sonra Amerikan şirketleri SpaceX ve Blue Origin çok kullanımlık roketler geliştirdi, böylece uzay uçuşu masraflarını bir ölçüde azaltmış oldu.
Yörünge uçuşlarına karşı ‘yörünge altı uzay uçuşları’
Rusya, 7-14 gün geçirmeleri için turistleri doğrudan yörüngedeki Uluslararası Uzay İstasyonu’na gönderiyor. Virgin Galactic ve Blue Origin şirketleri için ‘yörünge altı uzay uçuşu’ ismi verilen uçuşlar gerçekleştiriyor. Bu uçuşlar ile turistler atmosfer ile uzay boşluğunun sınırına ulaştırılıyor, yani yörüngeye çıkmıyorlar.
Uluslararası Havacılık Federasyonu (FAI), uzayın sınırını deniz seviyesinden 100 km yüksekte kabul ediyor. NASA’ya göre bu sınır Dünya’dan 80 km yüksekte yer alıyor. Bu yükseklikte yapılan uçuşlar, mürettebatın yer çekiminden kurtulup ağırlıksızlığı deneyimlemesine ve çabucak Dünya’ya geri dönmelerine olanak veriyor. 10-15 dakika süren bu yolculuklar çok fazla hazırlık da gerektirmiyor.
Bu ‘yörünge altı uzay uçuşlara’ bilet almak için 200-300 bin dolar ödemek gerekiyor, Rusya’nın gerçekleştirdiği yörünge uçuşlarına bilet almanın ücretiyse onlarca milyon doları bulabiliyor. bu uçuşlar, ciddi bir hazırlık sürecini izliyor ve turistlerin Uluslararası Uzay İstasyonu’nda iki haftaya kadar kalmalarını içeriyor.
Bunun yanında, Rusya’nın bir kullanımlık Soyuz roketleri ile yolculuk yapmak çok daha güvenli bir yöntem olarak kabul ediliyor. ABD de yıllarca kendi astronotlarını uzaya göndermek için Rusya’nın Soyuz araçlarından ‘koltuk bileti’ aldı.
Batılı şirketlerin uzay uçuşları henüz test mahiyetinde
Diğer taraftan, ABD’nin havacılık otoriteleri temmuz 2021’de, çok kullanımlık bir uzay aracındaki turistlerin, iniş izni verilen alandan başka bir alana inmeleri üstüne Virgin Galactic şirketinin uçuşlarını yasakladı. bu yasak eylül ayına dek geçerli kaldı.
Kendi yöntemlerini geliştirmiş olsalar da özel şirketlerin, uzay turizmi konusunda devlet şirketlerini geride bıraktığı şu an için söylenemez. Zira bu özel şirketler tarafından şimdiye dek gerçekleştirilen tüm uçuşlar test mahiyetindeydi. Virgin Galactic şirketi, ilk ticari uzay uçuşunu gelecek senenin üçüncü çeyreğinden dördüncü çeyreğine erteledi.
Özel şirket olsalar da devletten kaynak alıyorlar
SpaceX şirketiyse, tümüyle uzay turistlerine ayrılmış ilk uzay uçuşunu eylül ayında gerçekleştirdi. Fakat SpaceX, Virgin Galactic ve Blue Origin’in aksine tüm ilgisini uzay turizminin gelişimine çevirmiş bir şirket değil. SpaceX, NASA ve devlet için bir dizi sipariş yerine getiriyor. Uzay turizmiyse şirket için bir nevi ‘yan ürün.’
Blue Origin de ay modülleri ve ağır roket motorları geliştirmesi için ABD bütçesinden para alıyor, yani uzay turizmi için, doğrudan olmasa da devletten kaynak sağlıyor. NASA da astronotlarının eğitimi için Virgin Galactic şirketinden bir dizi bilet almış durumda.