'12 yıl darbe ve diktatörlük dönemi yaşayan Honduras’ta halkın ilk beklentisi geçmişle hesaplaşma'

“1990’ların sonlarında Chavez’in Venezüella’da iktidara gelmesiyle beraber Latin Amerika’da pembe dalga dedikleri bir süreç başladı. Dönem dönem bitti dediler, tekrar yükseldi dediler. Bugünden geriye bakıldığında görülen şu: Latin Amerika’da kapitalizm istikrarlı bir şekilde halkın desteğini alabilen bir düzen yaratamıyor. Bunun sebebiyle iktidara gelen sol hükümetlerse kapitalizmin yerine alternatif koyabilecekleri bir düzen yaratamıyorlar. Dolayısıyla bu durum karşısında iktidarın ara ara bir sol güçlere bir emperyalizm güçlere geçtiği ama iki tarafın da birbirini tam olarak mat edemediği bir durumla karşı karşıyayız gibi görünüyor."

"Honduras’ta yaşananın şöyle bir farkı var. Honduras’ta sağcıların kazandığı bir seçim olmadı. Çünkü 12 yıl önce darbe yaptıklarından beri bu son yapılan ilk kez 'seçim gibi seçim' diyebileceğimiz bir seçim. Çünkü bir öncekinde (2017-elektrik kesintisi vakası eşliğinde) kaybetmişlerdi. Bütün dünyanın desteğiyle 'solcular kazanmadı' diyerek geçiştirdiler. Sonunda Xiomara Castro de Zelaya seçimi kazanmış durumda. Seçim komitesi nihai sonuçları henüz açıklanmadı. Fakat Xiomara'nın ikinci en yüksek oyu alan rakibi ve partisi yenilgiyi kabul etti, başarılar dilediler. Dolayısıyla bitmiş durumda. Zelaya yeni dönemde Honduras’ın devlet başkanı olacak.”

“Şu an Honduras’ta hemen herkesin dikkat kesildiği ve kısa vadede temelde beklediği şey ekonomi değil, geçmişle nasıl hesaplaşılacağı. Herkesin dilinde şu var; 12 yıldır askeri darbe sonrası diktatörlük vardı, çok fazla suç işlendi ve bunlarla nasıl hesaplaşılacak? Honduras’ta tüm dünyada yaşananların ötesinde bir şey oldu. Darbe sonrası dönemdeki hükümetler ülkeyi bir organize suç mekanı haline getirdiler. Yoksulluk Honduras’ta özel olarak çok derinleşti. Bir önceki devlet başkanının kardeşi ABD’de bir uyuşturucu suçlamasıyla yüzleşip mahkum edildi. Baya bir narko-devlet ile karşı karşıyayız. Bununla nasıl hesaplaşılacağı temel sorulardan bir tanesi. Bunun bir kısmı yasalarla ilgili, bir kısmı daha kritik. Honduras’ın kendi hukuk çerçevesi de kendine özgü. TÜSİAD benzeri iki yapı var. Biri Özel Girişim Konseyi, biri de Ulusal Sanayiciler Derneği. Özel Girişim Konseyi tam bizdeki TÜSİAD’a denk gelebilecek patron kuruluşu. Bunların doğrudan yasalarda tanımlanmış Yüksek Mahkeme'ye aday gösterme gibi birtakım güçlü yetkileri var. 12 yıllık darbe sonrası diktatörlük döneminin temelde arkasında olan güçler sermaye sınıfıydı. Xiomara Castro’dan ilk beklenti bu 12 yılla nasıl hesaplaşılacağı, nasıl tekrar demokratik düzene geçileceği? Darbenin izlerini silmeye çalışacaklarını genel hatlarıyla ifade ettiler, fiilen nasıl yapacaklarını göreceğiz."

“Ama ikinci bir boyut daha var, ekonomik kısım var. 1999’dan alırsak eğer, aradan 22 yıl geçmiş. Devasa bir deneyim var Latin Amerika’da. Hem bu genele hem de Honduras üzerinden baktığımızda şuna önem veriyorum. Zelaya bir önceki devlet başkanı, yani şu an seçilen Xiomara’nın eşi. 2006’da seçilmişti, 2009’da yeni bir kurucu meclis kurup, yeni bir anayasa oluşturma önerisinde bulundu, referanduma gidecekti, o sırada darbe yaptılar. Darbenin ardından kongrede yapılan oylamada Zelaya’nın kendi partisinden insanların dahi Zelaya’nın sözde istifa mektubunu kabul ettiler. İstifa mektubu yalandı ama kabul ettiler. Latin Amerika’daki bu tür çıkışların birçoğunda birtakım sol programa sahip liderler var. Fakat bunların pek azının arkasında gerçekten örgütlü bir yapı var. Çoğunluğu çeşitli güçlerin ittifakları ve çok sık bozuluyor. Birdenbire beklenmedik yönelimlere girilebiliyor. Bunun dışında kalan örneklerde görece bir istikrar var. Örneğin Honduras’ın komşularından Nikaragua'da Sandinistler zaten tarihsel kökene sahip örgütlü bir yapıya sahip oldukları için Daniel Ortega çok daha istikrarlı. Honduras gibi birçok yerde bu sıkıntılar yaşanıyor. Xiomara Castro’nun kendi kişisel yaklaşımı var. Fakat parti içinde birçok farklı eğilime sahip grup var. Honduras’ın sermaye kesimlerinden de temsilciler barındıran bir parti. Dolayısıyla biraz izleyip görmemiz gerekecek. Darbenin yasal izlerini temizlemek ilk iş olduğu için radikal bir altyapıda dönüşüm beklentisi hemen kimsede yok. Nikaragua'daki Sandinist cephe daha köklerini özellikle 80’li yıllardan alan ve ciddi bir mücadele geçmişine sahip bir hareket. Çok daha fazla kadrosu var, kendi içinde bir iç bütünlüğü var, halkla çok daha derin ilişkileri var. Bütün bunlar en önemli savunma mekanizmaları.”

“Amerika’nın okulundan mezun olan askerler kısmını anlatayım. Honduras’ta Zelaya 2009’da darbeyle alındı. Bir grup asker evini basıyor, yatağından alıp yurtdışına çıkarıyorlar. Bu operasyonu yapan albay Inestroza sonradan konuyla ilgili, ‘Zelaya’nın Chavez’le yakınlığını biz kaldıramayız. Bizim aldığımız eğitim nedeniyle solcu bir hükümetle ilişki kurmamız imkansız. Ben şahsen emekliye ayrılırdım. Çünkü benim ilkelerim bunun parçası olmama izin vermezdi’ dedi. Hepsi Amerikan yetiştirmesi bu askerlerin. Özellikle Orta Amerika’da CIA’in 80’lerden itibaren çok ciddi yatırımı oldu. Bu hem orduda çok göze çarpıyor hem de bu ülkelerdeki sermaye grupları ABD ile çok yakın ilişkilere sahip. Medya çarpıtmaları da gücünü buradan alıyor. Niye sermaye grupları bu kadar yakın ilişkilere sahip? 12 yıllık darbe döneminde diktatörlük Honduras’ta sivil hakları askıya aldı. Ama gidip vergiden arındırılmış özel sanayi bölgeleri kurmaya başladılar. Bu bir patronun isteyebileceği en iyi şey. Vergi vermiyorlar, Honduras’ın zaten yoksullaştırılmış halkını daha fazla sömürüyorlar. Burada yatırım yapanların çoğu da ABD şirketleriydi. Bunlar aynı zamanda medyayı da yöneten güçler olduğu için karşımıza bir cephe çıkıyor, sürekli bir arayış hali var. Bunların bir kısmı Trump dönemine denk gelmişti. Biden ile beraber bunun değişebileceğini düşünenler 2009’da Honduras’ta darbe yapıldığında Biden başkan yardımcısıydı zaten. Çok açık bir süreklilik var, bu şekilde devam edeceğini tahmin ediyoruz.”