Rusya Federal Uzay Ajansı (Roscosmos), 4 Ekim 1957’de Sovyetler Birliği’nde geliştirilen Dünya’nın ilk yapay uydusunun uzaya fırlatılışı dolayısıyla resmi Twitter hesabından bir video yayınladı.
Videoya ilişkin açıklamada, “4 Ekim 2021 Pazartesi günü tüm insanlık, uzay çağının başlangıcının 64. yıldönümünü kutluyor. 1957'de Sovyetler Birliği'nde geliştirilen Dünya’nın ilk yapay uydusu uzaya fırlatıldı. Bu olay sayesinde bilimde büyük bir atılım gerçekleşti ve insanoğlu uzaya giden yola ayak bastı” ifadeleri kullanıldı.
İlk uzay aygıtının geliştirme çalışmaları, Sovyet roket mühendisi Sergey Korolyov'un yönetiminde OKB-1’de (Özel Tasarımlar Bürosu-1) Kasım 1956’da başladı. Uydu, çok basit bir cihaz olarak geliştirildi ve ‘PS-1’ (Prosteyşiy Sputnik, yani en basit uydu-1) adını da buradan aldı. ‘Sputnik’ 58 cm çapında, 83.6 kg ağırlığında alüminyum küre şeklinde tasarlanmış ve vericilerin pillerinden çalışan sinyalleri iletmek için dört antenle donatılmıştı.
Dünya’nın ilk uydusu 4 Ekim 1957’de Moskova saatiyle 22.28’de o zaman Sovyetler Birliği Savunma Bakanlığı’na ait 5. Bilim ve Araştırma Poligonu Tyura-Tam’dan (şimdiki Baykonur Uzay Üssü) Sputnik taşıyıcı roketiyle uzaya fırlatıldı.
Fırlatma işleminden 295 saniye sonra ilk uydu ve roketin merkez ünitesi yörüngeye çıkarıldı, 314.5 saniye sonra ise uydu roketten ayrılarak sinyallerini yayınlamaya başladı.
Uydu, Dünya etrafındaki ilk turunda, “Bilim-araştırma enstitülerinin ve tasarım bürolarının muazzam ve sıkı çalışması sonucu Dünya’nın ilk yapay uydusu geliştirildi” mesajını verdi.
4 Ocak 1958'e kadar 92 gün boyunca uçan uydu, gezegenimizin etrafında bin 440 kez dolaşarak yaklaşık 60 milyon km mesafe kat etti, radyo vericileri ise fırlatıldıktan sonra iki hafta boyunca çalışmaya devam etti. Sputnik sözcüğü, çevirisiz olarak dünyanın tüm dillerinde kullanılmaya başladı.
Dünya'nın ilk uydusunun fırlatılması, uzayın özelliklerinin araştırılması ve Dünya'nın Güneş sistemimizin bir gezegeni olarak incelenmesi açısından büyük önem taşıyordu. Uydudan alınan sinyallerin analizi sayesinde bilim insanları, iyonosferin üst katmanlarını araştırma imkanına sahip oldu. Ayrıca daha sonraki fırlatmalara ışık tutan, ekipmanın çalışma koşulları hakkında bilgi edinildi, tüm hesaplamalar kontrol edildi ve uydunun yavaşlatılması ile ilgili olarak atmosferin üst katmanlarının yoğunluğu belirlendi.