Ruanda Soykırımı'nın suç ortağı olmakla itham edilen Fransa'da tarihçilerin 'büyük sorumluluk' tespit ettiği raporun yayımlanması sonrası Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Ruanda'yı ziyaret etti. 800 binden fazla kişinin öldürüldüğü soykırımdan 27 yıl sonra Fransa'dan resmen özür gelip gelmeyeceği, ziyaretle ilgili asıl merak konusuydu.
Fransa'nın sorumluluğunu kabul etti
'İlişkilerde yeni sayfa' sloganıyla Ruanda'ya giden Macron, başkent Kigali'de 250 binden fazla kurbanın gömüldüğü Gisozi Soykırım Anıtı'nda yaptığı konuşmada, Fransa'nın rolünü ve sorumluluğunu kabul etti. Ancak Fransa Cumhurbaşkanı, Ruandalılardan özür dilemek yerine, Ruandalıların Fransa'yı affetmesini istedi.
'Soykırımcı bir rejimin fiilen yanında durduk'
Macron, konuşmasında "Sadece o geceden geçenler affedebilir ve bunu yaparak bağışlama armağanını verebilir. Bugün bundan dolayı acizane ve saygıyla yanınızda duruyorum, buraya sorumluluğumuzun kapsamını tanımak için geldim. Fransa, bu yöndeki uyarılara kulak asmayarak soykırımcı bir rejimin fiilen yanında durdu" vurgusu yaparak ekledi:
'Suç ortağı değiliz'
"Bataklıklar, tepeler, kiliselerde insanların peşine düşen katiller, Fransa'nın yüzüne sahip değildi. Fransa suç ortağı değildi."
"Ama Fransa'nın Ruanda'ya yönelik bir rolü, hikayesi ve siyasi sorumluluğu var. Ve bir görevi var: Tarihle doğrudan yüzleşmek ve çok uzun süre gerçeği araştırmak yerine sessizliğe değer vererek Ruanda halkına çektirdiği ıstırabı tanımak."
Fransa'nın 1994 Ruanda Soykırımı'ndaki rolünü incelemek üzere kurulan tarihçiler komisyonunun martta yayımladığı raporda, 'sömürgeci zihniyetin Fransız yetkililerin gözünü kör ettiği, Fransa hükümetinin soykırımın gelmekte olduğunu görememekte ciddi ve çok büyük sorumluluk taşıdığı' ifade edilmişti. Ancak rapor, Fransa'yı 800 binden fazla Tutsi ile ılımlı Hutunun öldürülmesinde 'doğrudan suç ortaklığından' aklamıştı. Buna rağmen komisyona başkanlık eden Vincent Duclert, nisanda yaptığı açıklamada, Fransa'nın özür dilemesi gerektiğini belirtti.
'Özürden daha değerli'
Anıt ziyaretinin ardından Macron'la ortak basın toplantısı düzenleyen Ruanda Devlet Başkanı Paul Kagame, Fransa ile ilişkilerin düzelmesini Fransa'nın resmen özür dilemesine tercih etti.
"Macron'un sözleri özürden daha değerli bir şeydi. Hakikatti" diyen Kagame, Fransız tarihçilerin raporunun kaydadeğer bir bağımsız rapor olduğunu, ilişkilerin normalleşmesinin yolunu açtığını söyledi. Macron'un ırkçılığa karşı durduğunu ve Ruanda ile ilişkileri yeniden kurmak istediğini dile getiren Kagame, "Bu ziyaret geçmişle değil, gelecekle ilgili... Bugün bu yakınlaşmanın geri dönülemez olduğuna inanmak istiyorum" vurgusunu yaptı.
'Özür doğru terim değil'
Macron da "Özür dileyecek misiniz" sorusunu "Özür doğru terim değil" diyerek savuşturmaya çalıştı.
Ancak soykırımdan kurtulanların kurduğu örgüt, Fransa Cumhurbaşkanı'nın güçlü bir konuşma yaptığını, ama net dille özür dilememesini esefle karşıladıklarını belirtti.
Fransa'dan 60 milyon euro kredi
Ruanda Maliye Bakanı Uzziel Ndagijimana, aşılara erişimi ve sosyal korumayı finanse etmek için Fransa'dan 60 milyon euro kredi alımı anlaşması imzaladığını duyurdu.
Neler olmuştu?
1994'te Ruanda Devlet Başkanı Juvenal Habyarimana'nın uçağının düşürülmesinden çoğunluktaki Hutu yönetiminin Tutsi azınlığı sorumlu tutmasıyla birkaç saat içinde başlayan soykırımda, 100 günde 800 binden fazla insan öldürülmüştü.
1994'de Hutu rejiminin yenilmesiyle 2000'de Ruanda Yurtsever Cephesi'nin (RPF) Tutsi lideri Kagame devlet başkanı olmuş, müttefikleri hakkında tutuklama kararı çıkaran Fransa ile 2006-2009 arasında diplomatik ilişkileri kesmiş, 2014'te soykırımın 20. yıldönümünde Fransa'yı 'soykırımda doğrudan rol oynamakla' suçlamış, 2016'da soykırımda rolleri olduğu suçlamasıyla 20 Fransız yetkili hakkında soruşturma açmıştı.
2010'da Ruanda'ya giden dönemin Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy, Fransa'nın yaşananlarda bazı hatalarının olduğunu kabul etmişti.