Eski Liberya Devlet Başkanı Ellen Johnson Sirleaf ve eski Yeni Zelanda Başbakanı Helen Clark'ın eşbaşkanlığını yaptığı Pandemi Hazırlık ve Müdahale Bağımsız Paneli (IPPPR), 'Kovid-19, son pandemi olsun' başlıklı raporu yayımladı.
'Tereddüt, erteleme, yanlış kararlar, inkar ve zayıf koordinasyonun zehirli kokteylinin pandeminin uyarı işaretlerinin dikkate alınmamasına yol açtığını' belirten raporda, 'Aralık 2019'da Çin'in Wuhan kentinde saptanan salgına ilk müdahalenin aciliyetten yoksun olduğu ve Şubat 2020'nin ülkelerin alarma kulak vermemesi nedeniyle çok büyük bedellere mal olan kayıp aya dönüştüğü, kurumların insanları korumada başarısız olduğu, bilimi reddeden liderlerin halkta sağlık müdahalelerine güven kaybına yol açtığını' sıraladı.
En yoksul 92 ülke ve bölgeye 1 Eylül'e dek bir milyar doz aşı
Halihazırdaki pandemiyle mücadele için 'zengin ülkelerin aşı üretimini artırması ve en yoksul 92 ülke ve bölgeye 1 Eylül'e dek en az bir milyar, 2022 ortasına dek 2 milyardan fazla doz aşı bağışlaması' çağrısında bulunan bağımsız panel, 'pandemiye hazırlık ve müdahale için yeni bir uluslararası sisteme ihtiyaç duyulduğuna' dikkat çekti.
Acil ve hayati önemde tavsiyeler
'Zengin ülkelere bir sonraki pandemiye hazırlanmaya vakfedilen yeni örgütler kurma ve bunları finanse etme' çağrısı yapan panel, "Kovid-19 küresel bir felaket olmaya devam ediyor. Daha da kötüsü, bu önlenebilir bir felaketti. Bu nedenle tavsiyelerimiz, acil ve hayati önem taşımaktadır" dedi.
DSÖ alarm zillerini çalmakta geç kaldı
Birleşmiş Milletler'e (BM) bağlı Dünya Sağlık Örgütü'ne (DSÖ) özel yer ayıran raporda, DSÖ'nün Çin'de ortaya çıkan salgına ilişkin en yüksek alarm düzeyi olan 'uluslararası kamu sağlığı acil durumunu' 22 Ocak 2020'de ilan etmesi gerekirken, 30 Ocak 2020'de ilan ederek 8 gün geciktiği, aynı şekilde pandemi ilan etmek için de 11 Mart 2020'ye kadar bekleyerek geç kaldığı belirtildi. "Panel Şubat 2020'yi pandeminin önlenmesi için kaybedilen bir fırsat olarak görüyor. Çünkü pek çok ülke virüsü kontrol altına almak için daha sıkı önlemler almak yerine bekleyip görmeyi tercih etmişti" hatırlatılmasında bulunuldu.
Gazetecilere raporla ilgili açıklama yapan eşbaşkanlardan Clark, 'yine de ülkelerin görece eylemsizliği göz önüne alındığında DSÖ vaktinde uyarıda bulunsaydı bile muhtemelen sonucun aynı olacağını' söyledi.
Küresel siyasi liderlik yoktu
Küresel liderlerin tutumunun kınayarak Kovid-19'un sona erdirilmesi ve gelecekte benzeri salgınların yaşanmaması için köklü reformların hayata geçirilmesi çağrısı yapan raporda, "Kovid-19'a karşı hazırlık ve müdahalede zincirin her noktasında zayıf halkalar tespit edildi. Uyarı sistemi çok yavaş ve çok silikti. DSÖ yeteri güce sahip değildi. Pandemiye müdahale şekli ise eşitsizlikleri şiddetlendirdi. Küresel siyasi liderlik de yoktu" eleştirilerine yer verildi.
Felaketin tekrarlanmaması için hazırlıklı olmak şart
Clark, raporla ilgili açıklamasında "Panelimiz bu pandeminin önlenebilir bir felaket olduğuna inanıyor. Tekrar etmesi istenmiyorsa, hazırlık ve müdahale için daha fazla finansal destek sağlanması ve DSÖ'nün yetkilerinin güçlendirilmesi gerek" diyerek ekledi:
"Bu, insan yaşamları, dünya toplumları ve ekonomileri üzerinde böylesine yıkıma neden olan son pandemi olmalı."
Sirleaf da 'bunun zamanında tedbirler alınsa önlenebilir bir felaket olduğu görüşüne katıldığını, böylesi bir pandeminin bir daha asla yaşanmaması için dünyanın hazırlık yapması gerektiğini' söyledi.
Para, para, para
Raporda şu tavsiyelerde bulunuldu:
* G7 ülkeleri, 2021'de DSÖ'nün Kovid-19 teşhisi, tedavisi ve aşısı geliştirmeyi, üretmeyi ve bunlara eşit erişimi hızlandırma programını finanse etmek için gereken 19 milyar doların (15 milyar euro) yüzde 60'ını ödemeli, gerisini G20 ülkeleri karşılamalı.
Patentten feragat şartı
*DSÖ ve Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), büyük aşı üreticisi şirketleri ve ülkeleri aşı ruhsatı ve teknolojisini gönüllü şekilde transfer etmeye ikna etmeli. Eğer bu üç ay içinde gerçekleşmezse, fikri mülkiyet haklarından feragat derhal yürürlüğe girmeli.
* Gelecekteki salgınlar ve pandemilerle mücadele için dünya liderlerinden oluşan bir Küresel Sağlık Tehditleri Konseyi kurulmalı ve uluslararası pandemi çerçeve sözleşmesi kabul edilmeli.
Gelecekte trilyonların kurtarılmasını sağlayacak
* G20, kriz halinde 50-100 milyar dolar harcamaya hazır olan ve pandemiye hazırlıklı olmak için yılda 5-10 milyar dolar harcayabilecek bir Uluslararası Pandemi Finansmanı Hizmeti oluşturmalı. Clark'ın sözleriyle "Nihayetinde, hazırlığa şu anda milyarlarca dolar yatırım yapmak, halihazırdaki pandeminin çok açık şekilde gösterdiği gibi gelecekte trilyonlarca doların kurtarılmasını sağlayacak."
* DSÖ, daha az ihtiyatlı hareket etmesine ve ülkelere onların onayını beklemeden derhal uzman ekipleri göndermesine el verecek şekilde daha fazla yetkiyle donanmalı.