Ekonomist Uğur Gürses, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'ndaki (TCMB) 128 milyar dolar tutarındaki rezervin akıbetine ilişkin olarak Cumhuriyet gazetesinden İpek Özbey'e değerlendirmelerde bulundu.
Daha önce kişisel Twitter hesabında yaptığı "Kanunsuz suç uydurduğunuz sürece vatandaş döviz ve altına koşmaya devam eder, ama bu defa eritecek bir 128 milyar dolar yok" paylaşımının sorulması üzerine Gürses, "Yok, çünkü mevcut döviz rezervi bir şekilde eritildi. O eriyenin yerine borç alınarak ikame edildi" yanıtını verdi. Gürses, şunları anlattı:
- "128 milyar dolar hesabı bu şekilde yapılıyor. Merkez Bankası’nın kabaca 100 milyar rezervinin olduğu zaman basitleştirerek söylüyorum, 50 milyar dolar civarında bir borcu vardı. Yani 50 milyar dolar fazlası vardı. Sonra Mart 2019’da döviz satışları başlayınca ve dövizler eksildikçe yerine borç alınarak konuldu. Dışarıdan bakanlar açısından döviz rezervi eksilmiyor gibi görüldü. Ama biz hesaplıyorduk ki borçlar artıyordu, bu SWAP’ların gizlenmesinin temel sebebi bu. Bizim ne kadar borçlandığımız görülmesin, ne kadar dövizi açığa sattığımız anlaşılmasın diye...
- Öyle bir noktaya geldik ki bugün itibarıyla Merkez Bankası’nın net döviz rezervi eksi 60 milyar dolar... Kabaca 20-25 milyar dolarlık bir döviz girişi de harcandığı için görmüyoruz stoklarda. Buradan hareketle ilave bir borç alınabilir mi, hiç sanmıyorum. Bütün imkânlar kullanıldı, bütün o makyaj malzemeleri kullanıldı. Kralın çıplak olduğu bir noktaya gelindi. Türk tipi dev bir başkanlık rejimine geçtikten sonra kurumların ve kuralların, kuvvetler ayrılığının çöktüğü, kontrol mekanizmalarının olmadığı koşulda gelinen yer burası."
'Bunu bize açıklarlarsa peşkeş çekilip çekilmediğini anlayabiliriz'
Gürses, "Rezervler peşkeş mi çekildi, çarçur mu edildi? Hangisi doğru?" şeklindeki soruyu da yanıtladı. "Çarçur edildi" ifadesini birinci sıraya, "Peşkeş çekildi" cümlesini ikinci sıraya koyacağını belirten Gürses, "Çünkü bilmiyoruz. Bunu bize açıklarlarsa peşkeş çekilip çekilmediğini anlayabiliriz. Türkiye’de hiçbir kurumda bu olmadı" dedi.
"Bunu savunan Nurettin Canikli gibi isimler teftiş kurullarından gelme isimler. Geçmişte çalıştıkları Maliye ya da Halk Bankası’nda herhangi bir yetkili ihalesiz biçimde bir konutu dahi sattığında, bizzat müfettiş olarak onlar hesap soruyordu" ifadesini kullanan Gürses, "Şimdi siyaset tarafına geçince bu kaybolmuyor. Merkez Bankası’nın döviz satışının yöntemleri var ve bu şeffaf bir biçimde yapılıyor. Merkez Bankası döviz sattıktan sonra 15 gün içinde açıklamak zorunda. Bütün bunlar örtülendi. O yüzden bu, bir ekonomi politikası hatasından öte sistemin getirdiği bir şey" diye konuştu.
'Kabaca 140 milyar dolar çıkıyor'
"Satılan, eritilen döviz rezervi miktarı tam olarak ne kadardır, 128 milyar doların üzerine çıkma olasılığı var mı?" sorusu üzerine de Gürses, kendi yaptığı hesaplamayı paylaştı. "128-130 milyar dolara artı olarak kamu bankalarının sattığı döviz var. Onu da 12 milyar dolar civarında hesaplıyoruz. Toplamda 140 milyar dolar çıkıyor" bilgisini veren Gürses, şöyle devam etti:
- "Ama kamu bankalarının sattığı dövizi, Hazine döviz tahvili vererek kapattığı için, satılan döviz Hazine’nin üstüne geçti. Yani Hazine’nin açık pozisyonu var. Hazine, olmayan dövizi satıyor ve tahvil ihraç ederek tırnak içinde o dövizi yerine koyuyor. Döviz yok aslında. Böyle bir hesapla kabaca 140 milyar dolar çıkıyor. Hazine 2018’de kendi vatandaşlarından 35 milyar dolar borçlandı. Uzun zaman önce terk edilmiş bir yöntemdi. Bir ülke hazinesi, kendi vatandaşından döviz, altın borçlanmaz. O zaman kendi vatandaşınıza 'Türk parasını tercih edin, ülkenize güvenin' diyebilir misiniz?"
'Savaşa girseniz döviz rezerviniz yok'
Eski Merkez Bankası Başkanı Naci Ağbal'ın faiz artırımı sonrası görevden alınmasını değerlendiren Gürses, "Cumhurbaşkanı Erdoğan, geçmişteki örneklere de bakarsak, iktidarın, döviz kurunda köşeye sıkıştığını hissederse o zaman faiz artışına izin veriyor. Meselenin sadece faiz olduğunu düşünmüyorum" görüşünü dile getirdi. Gürses, şu ifadeleri kullandı:
- "Faizi daha fazla indirme taraftarı bir başkan ataması söz konusu oldu, mevcut başkanın da piyasaları yatıştırmak için düşüncesinden vazgeçtiğini düşünmüyorum ama sinyali verdi. Muhtemelen bu 128 milyar dolar meselesi de can sıkmış olabilir. Naci Ağbal muhtemelen bu konuya ne olduğunu soruşturmuş olabilir. 128 milyar dolar meselesi önemli. Ülkenin üstünden battaniyesi çekildi. Savaşa girseniz döviz rezerviniz yok. Petrol ithal edemezsiniz döviz rezervi olmazsa... Enerji ithalatınızı etkiler."