Gıda fiyatlarının ardında büyük bir aracı vurgunu yatıyor. Kamu tarımda kontrolü elden bıraktığı için bütün sistem market zincirlerinin eline geçmiş durumda.
Sözcü'den Özlem Ermiş Beyhan'ın haberine göre, pandemide sütten yumurtaya ve narenciyeye pek çok ürüne yüzde 30'dan yüzde 70'lere kadar zamlar gelirken bu dönemde kaybedenin çiftçiler ve tüketiciler, kazananın ise aracılar olduğunu söyleyen Tüketici Derneği Başkanı Turhan Çakar, “Polatlı'da çiftçiler soğanını satamıyor, aracılar fiyatı ucuzlatmak için almıyor. 50 kuruşun da altında fiyata alıp 3 TL'ye satacaklar. Aracılar pandemiyi fırsata çevirdi. İnsanlar aç, üretici malını satamıyor. Yetkililerin bu vurguna acil mühadale etmesi gerek” dedi.
'Denetim yapılmalı'
Peki kim bu aracılar? TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Baki Remzi Suiçmez, aracılığın hal yasasına acilen dahil edilmesi ve kontrol edilmesi gerektiğini belirterek binlerce noktaya yayılan marketleri işaret etti:
“Kamu planlama yapmayınca, zincir marketlerin belirlediği kâr odaklı bir üretim modeli hakim oldu. Serbest piyasanın en acımasız, en kuralsız hali bugün Türkiye'de gıdada yaşanıyor. Denetim yapılmalı” dedi.
İndirim marketlerde de pandemide zam yağmuru var. Bir indirim markette fiyat zamlanınca rakibinde de otomatik artıyor; tüketiciye gıdasından kesmenin dışında çare kalmıyor. Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Suiçmez, “Gıda pandemide en iyi yatırım araçlarından biri oldu. Ancak çiftçi kazanamadığı için üretimden vazgeçiyor. Yasadışı stokçuluk ve aracılık yapanların üzerine gidilmiyor” dedi.
'Çözüm kooperatifte'
Suiçmez, çözümün demokratik üretici ve tüketici kooperatifleri kurmakta olduğunu söyledi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Süt Teknolojisi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Harun Raşit Uysal da Kooperatif Bakanlığı kurulması gerektiğini belirtti.
Açık süt satışında büyük artış oldu, sahte süt satanlar türedi
Zamlar, açık süt ve markasız yumurta alışverişini patlattı. En ucuzcu markette bile süte yüzde 30 zam gelip litresi 5 TL'nin üzerine çıkınca açık süt satışında büyük artış yaşanıyor. İnternet üzerinden 3.5-4 TL litre fiyatı ile açık süt satan birçok çiftlik talebe yetişemez duruma geldi. Satıcıların büyük bölümü çiftliklerden süt dağıtımı yaparken, piyasada suya bir kimyasal katarak süt görüntüsüne getiren sahtekarların türediği de belirtiliyor.