Facebook’tan Google’a, Merkez Bankası’na kadar birçok yapı, fiziksel dünyada var olmayan kripto paralar adı verilen ve en önemli örneklerinden biri Bitcoin olan yeni değerleri üretmek için harekete geçti. ABD Başkanı Donald Trump da dahil olmak üzere dünyanın önde gelen finans kuruluşları sürekli bu konuda görüş bildiriyor. Kadir Has Üniversitesi Yeni Medya Bölümü Öğretim Görevlisi İsmail Hakkı Polat, Yeni Şeyler Rehberi programında bu değerin nasıl doğduğunu, nereye doğru gittiğini ve dünyanın finansal yapısının buna nasıl tepki verdiğini anlattı:
"Kripto paralara yeni medyanın yaptığı dönüşümler açısından bakıyorum. İlk bilgisayar çıktığından beri bankacılık ve finans sistemi parayı dijital ortama geçirmeye çalışıyordu. Bu kripto paralar dediğimiz şey dijital paraların mahremiyeti üstünden gidilirken bir anda yoldan çıkan bir kimliğe sahip oldu. 7 yıldan beri bu işle ilgileniyorum. 2012 yılında Bitcoin 9 dolardı, iki üç ay sonra 30 dolar oldu.
Bitcoin ile başlayan hikaye giderek büyüdü ve kripto para dediğimiz 2-3 bin farklı parayla önümüze geldi. Büyük bir ekosistem bu. Şu andaki piyasa değeri 300 milyar. Yüzde 60’ı Bitcoin tarafından domine ediliyor. İlk çıktığında bir değer belirleyelim demişler, bir dolar 1309 Bitcoin olsun demişler 4 yıl sonra bir Bitcoin 1309 dolar olmuş. Merkezsiz para modeli, bunun arkasında birilerinin olmadığının savunulması, Bitcoin ve türevlerini ayrıksı yaptı. Finans sisteminden uzak durması, varlık transferi olarak dünyanın her yerine gönderebilmeniz, bütün bankacılık sisteminden azade olması onları dönem dönem ön plana çıkarıyor. Bitcoin’den feyz alan 2 bin ‘startup’ küçük girişimcilerinin yanında büyükler de devreye girdi. Bunların en önemlisi Facebook.
Bu modelin alternatif gibi göründüğü bir nokta daha var. Amerika ve Batı bankacılığının dünyayı kontrol ediyor olması, ticari yaptırımlarla İran ve Rusya gibi ülkelere yapma niyetinde olduğu finansal yaptırımlar, Dolar hegemonyasına karşı bir model olarak görülüyor. Geçtiğimiz gün 11. Kalkınma Planı’nda Merkez Bankası’nın da bir dijital para planının olduğunu gördük.
Türkiye’de Bitcoin’in ilk altyapısı blok zincir işleyişi üstünden dış ticaret işlemlerinin kontrolü, soy ağacının saptanması için kullanılıyor. Şimdilik buna ara demeyelim değer diyelim. Mesela Rusya Çin arasında, Kazakistan Çin arasında alışveriş var. Bunlarda belli periyodlarda mahsuplaşılıyor. Bu süreler uzayınca insanlar arasındaki dijital barter gibi bir seviyeye geleceğiz. Bir sonraki aşamada alacak vereceklerin bölgesel paralar olarak işlediğini göreceğiz. Burada kripto paraların güvenilirliği artıran bir şey olarak ortaya çıkacak. Önce Şangay beşlisi gibi bir ortamda başlayabilir. Facebook, Google, Amazon ve Apple gibi şirketlerin yapacağı paraları görebiliriz. Model olarak önümüzdeki dönemde tek bir merkezden tüm finansın yönetilemeyeceğinin kanıtı olarak merkezsiz bir finans sistemine gireceğiz.
Bankaların parayla yaptıklarını monarşi olarak tanımlarsak Bitcoin şu anda demokrasi değil oligarşi. Karar yetkisi olan 10 bin nokta, Bitcoin’in geleceğine karar veriyor. Bitcoin işlemlerinin yavaş kalması için bir güncelleme yaptılar. O güncellemede kargaşa koptu. Gruplar kendi aralarında gruplaştılar. Parlamenter sistem nasıl yozlaşıyorsa, burada da nispi temsil sistemi yanlışlara döndü. Bu sisteme katkısı anlamında oy gücü olan yeni nesil kripto paralar çıkıyor. Bitcoin piyasası Kenya’nın vahşi ormanı gibi. İsteyen istediği şeyi yapabilir. Trump, Bitcoin için manipülatif bir demeç verdi. ABD ve dünyada en çok kullanılan para dolardır diyor. Bitcoin fiyatı, Trump demecinden sonra yüzde 2.5 arttı. Piyasalar bunu manipüle eder. Ama değer artınca manipülasyon daha da zorlaşıyor.
Bitcoin 3 bin dolarken 100 milyonla manipalüsyon yapabilirsiniz ama ilerde milyarlar gerekecek bunun için. Kendi dinamiği içinde ileri doğru giden bir hareket var. Bitcoin’i yaratanlar hem finanstan hem matematikten hem de kriptolojiden anlıyorlar. 10 yıldan beri tek bir saniye bile hacklenmeden işlem yapıyor. Bitcoin dijital olarak sınırlı üretiliyor. Eskiden 10 dakikada 50 üretiliyordu şu anda 12.5 adede indi. İlerde 6.25’e indiğinde yine fiyatı artacaktır. 2040 yılında 21 milyon adet üretilip üretimi durdurulacak. Sınırlı üretim bunu para irimi değil altın statüsüne sokuyor. Bir şeyi sınırlayıp çok talep gelince onu ölçekleyemiyorsunuz. Şu anda o protokolde 10 bin artı 100 bin noktada Bitcoin üretiliyor. Sistem kimler o üretime katkıda bulunmuşsa onlar dakikada üretilenlere sahip oluyorlar.”