ABD Başkanı Donald Trump, güvenlik bürokrasisinde yeni yaprak dökümü yaratan Suriye'den çekilme kararında ‘hızla' vurgusunu ‘belirsiz' bir sürece erteledi. Trump şaşırtıcı açıklamalar yaptığı 2019'un ilk kabine toplantısında çekilme için zaman dilimi vermediğini belirtirken, ‘Suriye Kürtleri'ne yönelik İran'a petrol satışı' ithamlarına rağmen onları korumaktan söz etti. Trump'ın çekilme takvimi ve stratejisi tartışılmaya devam edilirken, en önemli mesele Türkiye ile koordinasyonun nasıl sağlanacağı ve Ankara'nın Rusya Federasyonu ile sergileyeceği işbirliği.
Gelişmeleri güvenlik uzmanı Metin Gürcan ile konuştuk.
‘TRUMP'IN YAPTIĞI AMERİKAN DERİN DEVLETİNE YÖNELİK BİR İSYANDI'
Metin Gürcan'a göre Trump'ın Suriye'den çekilme kararı Amerikan derin devletine yönelik bir isyandı. Ancak Gürcan, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile telefon konuşmasında Trump'ın aniden aldığı bu karar daha sonra sahadaki durum kendisine daha ayrıntılı izah edilince çekilmenin ağırdan alınması konusunda başkanı ikna ettiler:
"2019'da Suriye'de yarım kalan işlere baktığımızda ne yazık ki çok da iyimser bir tablo önümüze çıkmıyor. Özellikle Suriye kuzeyinde iki kör düğüm, biri Fırat'ın doğusu diğeri İdlib. Doğrudan Türkiye'nin çok derin bir şekilde taraf olduğu bir sorun. Diğer olaysa Fırat'ın doğusunda Amerika'nın geri çekilmesi ve ortada bundan kaynaklanacak güç boşluğu hem hava sahasında hem sahada kimler tarafından ve nasıl doldurulacağı sorunsalı Demokles'in kılıcı misali Türkiye'nin üzerinde. Trump ve Cumhurbaşkanı arasında yapılan telefon görüşmesi ve Trump'ın sürpriz şekilde kimseye sormadan o görüşme esnasında verdiği karar. Aslında bu kararın da arkasında bence Suriye'deki gerçeklik veya Türkiye ile olan ilişkilerden ziyade iç siyaset yatıyor. Amerika'nın derin devleti diyebileceğimiz Pentagon'un başını çektiği savunma ve güvenlik bürokrasine karşı Trump'ın içeride sürdürdüğü bir mücadele var. Trump'ın yaptığı siyasete ve Amerikan derin devletine yönelik bir isyandı. Ama Trump'a bence bu telefon görüşmesinden sonra çok ayrıntılı şekilde anlattılar ve ikna etmiş de gözüküyorlar. Verdiği karar konusundaki son iki haftada Amerika ve Trump'ın kıvırmaları bunu göstertiyor."
‘AMERİKA FIRAT'IN DOĞUSUNDA HAVA SAHASI AÇISINDAN ŞU ANDA PATRON'
Türkiye'nin Suriye'nin kuzeydoğusuna yönelik olası hamleleri açısından hava sahası hakimiyetinin önemine değinen Gürcan, ABD ve Rusya arasındaki bilek güreşine dikkat çekti. Gürcün'a göre, ABD hava kuvvetleri, şu anda bölgede hava sahası hakimiyeti açısından ‘patron' konumunda ancak Rusya da ortaya çıkacak boşluğu doldurabilecek kapasitede:
"Büyük resmi görmek lazım. Büyük resim Türkiye, YPG-PYD-PKK olayından biraz daha büyük. Bölgesel anlamda Rusya ile Amerika arasındaki güç mücadelesi. Karada değil, hava sahası hakimiyeti üzerine bu güç mücadelesi. Trump'a da bence bunu anlattılar. Amerika'nın Fırat doğusundaki hava sahası hâkimiyetini boşaltamayacağı ve bunun gerekçelerinin çok güçlü olduğunu anlattılar ve Trump da bana göre ikna olmuş gözüküyor. Amerika, hava sahası hakimiyeti açısından Fırat doğusunda şu anda patron. O nedenle biz Münbiç üzerinde Amerikan helikopterlerini uçarken görüyoruz. Amerika helikopterleri Irak'tan Suriye'ye çok rahat bir şekilde geçerken görüyoruz. Patron o. Trump'ın geri çekilme kararında karadaki unsurlarla ilgili çok şey konuşuldu ama hava kuvvetlerinin Fırat'ın doğusunu boşaltıp boşaltmayacağı muammaydı. Hiçbir şey yayınlanmadı ve yaklaşık iki haftadan beri Trump'ın kıvırmalarını görüyoruz. Çünkü Amerika, Fırat doğusundaki hava sahasını boşaltamayacak kadar kritik bir yer. Irak'a bağlanıyor ve Doğu Akdeniz'e açılıyor. Eğer burayı boşaltırsa CENTCOM tabir ettiğimiz ve bizi çok rahatsız eden Merkez Kuvvetler Komutanlığı'nın hava sahasını Rusya, tabii ki bu boşluğu Rusya dolduracak haliyle. Hazar Denizi'nden İran üzerinden Irak ve Suriye'den Doğu Akdeniz'e kadar bir hançer misali. Güneyden Deyri Zor bölgesindeki Haseke, o bölgeler petrol yatakları, Suriye'nin en zengin bölgeleri. Zaten Şam Hava Kuvvetleri ve Rusya güneyden zaten Amerika'nın bu hâkimiyetini yıpratmak için hava sahası ihlalleri yapma pahasına hem uçak ve insansız uçakları, hem de orta menzilli hava savunma füzeleriyle bir şemsiye, bir hat kuruyordu. Bu çekilme kararı onlar için de çok sürpriz oldu."
‘İKİ OPERASYONDA ACI TECRÜBELERİ YAŞANDI, HAVA SAHASI HAKİMİYETİ KURMAK ÖNEMLİ'
Gürcan, Türkiye açısından bölgede yapılan son iki operasyonun hava sahası açısından önemli dersler içerdiği görüşünde:
"Fırat Kalkanı operasyonunda biz bunun acı tecrübesini yaşadık. Bab'ı 72 günde kontrol edemememizin temel sebebi hava sahası hâkimiyetini kuramamamızdı. Bunun da sebebi Rusya'nın bize hava sahasını açmamasıydı. Afrin'de 18 Mart, iki günde düştü. Ama Afrin düşerken Rusya hava sahasını bize kapattı. O sayede Afrin'deki YPG güçleri rahat bir şekilde Tel Rıfat'a çekilebildi. Suriye'deki çatışmanın temel karakteristiği mevzilermiş, savunma hatları tesis etmiş, konvansiyonel zırhlı yetenekleri de olan bir gayri nizami harp, bir düşük yoğunlukta çatışma ortamı, hal böyle olunca ister istemez sizin karadaki birlikleriniz hem zırhlı yeteneğe sahip olmak zorunda. Yani tank ve zırhlı araç yanınızda olmak zorunda. Bunun yanında hem IŞİD'te hem Afrin harekatında YPG'ye karşı gördük. Tünellerle desteklenmiş savunma hatlarında zırhlı yetenekleri olan ve tank füzeleri kullanabilen bir düşmana karşı siz mutlaka uçaklarınız ve saldırı helikopterlerinizle karadaki ilerleyen unsurlarınızın himaye edilmesi gerekiyor."
‘MOSKOVA HAVA SAHASI İÇİN YEŞİL IŞIK YAKMIŞ OLSAYDI…'
Gürcan hava sahası kullanımı açısından geçtiğimiz cumartesi günü Moskova'ya giden Türk heyetinin temaslarının önemine dikkat çekti. Trump'ın Türkiye'ye IŞİD'la savaş misyonu biçmesinin ardından hedeflerin başarılması için Ankara'nın Rusya'dan hava sahasının açılmasını istediğini söyleyen Gürcan'a göre, Moskova bu talebi kabul etmedi. Gürcan, Moskova'nın gelişmeleri yerli yerine oturtuncaya kadar temkinli davranacağı görüşünde:
"Moskova toplantısı çok netti. Trump'ın telefon görüşmesinden sonra söylediği iki defa da vurguladığı ne güvence verdik biz? Cumhurbaşkanı telefon görüşmesinde bu güvenceyi verdiği ve sonrasında Ankara'nın iki kez teyit ettiğini söyledi Trump. Fırat doğusunda arta kalan IŞİD unsurlarıyla da Ankara mücadele edecek, bu sözü bana verdiler dedi. Arta kalan IŞİD unsurları nerede, Deyri Zor'da, Rakka'nın güneyinde, Türkiye'nin sınırına 300-350 km mesafede. Bize bir şekilde Amerika, Fırat doğusunda anahtarı verdi ama şartlı verdi. ‘Ben karışmıyorum, yerelde ne yapıyorsan yap ama temel görevin IŞİD ile mücadele olacak' dedi. IŞİD ile mücadele etmemiz lazım. Suriye'de IŞİD ile mücadele etmeniz lazım sizin. Bunun için de teknik ayrıntı yakın hava desteği olmalı, savaş uçaklarınız ve saldırı helikopterlerinizin olması lazım. Aynı zamanda karadaki lojistik akışın devamı ve tahliye ve takviye için de hava ikmal yolu mutlaka tesis edilmesi lazım. Şimdi siz Suriye'nin 350 km içerisinde her gün yapacağınız uçak faaliyetleri için birileriyle koordine etmeniz lazım. Bence tam da bu nedenle Moskova ziyareti gerçekleşti. Bu ziyaretin temel ajandasındaki en birinci madde Ankara'nın Fırat doğusunda Amerika'nın izninden sonra ‘Ben IŞİD ile mücadele etmek istiyorum. Orada geçici de olsa istediğim zamanda hava sahasını açar mısın, açmaz mısın'ı sormak için bence Moskova'ya gitti heyet. Moskova çok da yeşil ışık yakmamış gibi gözüküyor. Eğer yeşil ışık vermiş olsaydı biz Türk savaş uçaklarının Suriye'nin 300 km içerisindeki kritik IŞİD hedeflerini bombaladığı haberlerini okuyor olurduk."
‘RUSYA, ANKARA İLE WASHINGTON YAKINLAŞMASINDAN ENDİŞE DUYDU'
Gürcan'a göre, Rusya, Türkiye ile ABD'nin buzları eritmesinden endişe duyuyor, bu yüzden de Fırat'ın doğusunda Ankara ile işbirliğine yeşil ışık yakmayabilir. Gürcan böylesi bir durumun da Fırat Kalkanı ve Zeytin Dalı deneyimlerinden görüldüğü üzere TSK'nın işini zorlaştıracağının altını çizdi:
"Bence Moskova, Ankara ile Washington arasında 14 Aralık'taki telefon görüşmesinden sonra başlayan hızlı yakınlaşma, normalleşme ve işbirliği çabalarından ve bir şekilde bu balayı döneminden ciddi anlamda endişe duydu. Suriye, Türkiye, Rusya, Amerika ilişkilerinde önemli bir madde ve bir paket. Bu paketin içerisinde Patriot, S-400 satışları da var. Bana göre karadaki güç mücadelesinden ziyade Fırat doğusunda çatışmanın veya sürecin neye evrileceği doğrudan hava sahasındaki mücadeleye dönüyor. Bizim askerimizin güçsüz olması veya yeterince savaşçı kabiliyetlerinin olmasından değil, oradaki çatışmanın karakteristiğinden kaynaklanan bir şey. Eğer siz başınızı yukarıya kaldırdığınızda size yakın hava desteğinizi sağlayacak, kritik hedefleri yok edecek yolunuzu açacak, yaralıyı tahliye edecek, kritik bölgelerde mühimmat ikmali yapacak, size havadan istihbarat faaliyeti sağlayacak bir hava gücünüz yoksa Suriye kuzeyinde harekat ortamında bırakın ilerlemeyi yani taarruz içeren bir harekatı, bulunduğunuz yerde durabilmeniz, bulunduğunuz alanları savunabilmeniz bile çok zor. Nereden biliyoruz bunu, Zeytin Dalı ve Fırat Kalkanı operasyonlarından. Zeytin Dalı ve Fırat Kalkanı operasyonlarında Rusya aslında hava sahasını bize bazı zamanlarda açarak, bazı zamanlarda kapatarak harekat temposunu da kontrol etme imkanı elde etti."
‘İDLİB RUSYA'NIN ÖNCELİĞİ ÇÜNKÜ…'
Gürcan, ‘ABD'nin Ankara'ya Fırat'ın doğusuna girin istediğinizi yapın' mesajı vermiş gibi göründüğünü kaydederken, Rusya'nın ise Trump ile Pentagon arasındaki güç mücadelesinin nereye evrileceğini görmek istediğini belirtti. Rusya'nın odağında asıl İdlib'in bulunduğunu söyleyen Gürcan, "Rusya'nın gözü İdlib'de, Amerika'nın gözü Fırat'ın doğsuunda, Ankara'nın gözü karışık" ifadelerini kullanarak şu değerlendirmede bulundu:
"Fırat doğusuna Amerika bize hadi girin, istediğinizi yapın diyor gözüküyor şu anda. Biz IŞİD ile operasyon kapsamında uçağımızı, helikopterimizi uçurabileceğiz. Ama Kremlin'in bize bu konuda çok da yeşil ışık yakmadığını görüyoruz. Bunun nedeni bence tamamen pragmatik ve çıkar odaklı hesaplamalar var. Amerika'nın tavrını Trump ile Pentagon arasındaki güç mücadelesinin neye evrileceğini görmek istiyor. İki önemli prensiptir askerlikte, kuvvet tasarrufu ve sıklet merkezi. Şimdi Rusya'nın gözü İdlib'te. Amerika'nın gözü Fırat doğusunda, Ankara'nın gözü karışık. Rusya önce İdlib'i bir halledelim diyor. Son iki haftada İdlib'teki radikallerin güney ve güneybatı hattında kazanımları var. Ankara'nın dikkati dağıldığında ve Fırat doğusuna yoğunlaştığında Ankara'nın desteklediği Özgür Suriye unsurlarında bir gevşeme bir rahatlama ve bulundukları pozisyonları bırakma gibi bir seçenek çıkıyor ortaya. Bazı senaryolar var. 10-15 bin kişilik ÖSO gücünün Fırat doğusuna transferi ve orada PKK bağlantılı YPG ile mücadele. Buna Moskova yeşil ışık verir mi, bunda da tereddütlüyüm. Çünkü İdlib şu anda Moskova'nın önceliği. O nedenle Ankara'nın Fırat doğusuna çok da odaklanarak dikkatinin dağılmasını istemiyor. Ankara son 3 haftadır odaklandı. Hemen radikallerin kazanımlarını gördük. Mutlaka bunlar Moskova'da not ediliyor. Bence şu anda Ankara bir kritik karar aşamasında. Her ne kadar sürpriz şekilde Fırat doğusunda biz manevra sahası açılsa da Moskova ısrarla önce İdlib'i halledelim, müteakiben siyasi geçiş sürecinde ve Anayasa sürecinde Şam ile Kürtler arasındaki çevre merkez ilişkisini tanımlarız. Ona göre belki bir kültürel otonomi, bu süreci sen de dahil olursun tarzında Ankara'ya güvenceler veriyor. Fırat doğusunda şu anda bir operasyon için Moskova'dan bize yeşil ışık yakılmamış gözüküyor. Herkes karadaki birlikleri, tankı, topu, gelen takviyeyi sayıyor. Yukarıya bakıyorum ben. Hava sahası hakimiyeti, savaş uçakları, helikopterler ve kara unsurlarına sağlanacak yakın hava desteği budur. O nedenle sahaya odaklanmak yerine havayı gözetlemek şu dönemde en doğru yöntem olur."