Uzmanlar, böyle bir yaklaşımın Suriye’nin geleceği açısından sağlıklı olduğunu ve BM Suriye Özel Temsilcisi Staffan De Mistura’nın önümüzdeki hafta ABD, Fransa, Almanya, İngiltere, Ürdün ve Suudi Arabistan yetkilileri ile yapacağı müzakerelerde de bu yaklaşımın destekleneceğini tahmin etmekte.
Söz konusu bu Suriye Anayasa Komisyonu, Suriye’de yaşayan halkların tamamını temsil edebilecek bir bileşim olacaksa bu gerçekten faydalı olur. Ama bu yapılmayıp farklı siyasi amaçlarla eğer kullanılacaksa bu, istenen amacı vermez. Suriye’nin sorunu, iç barışı sağlamak ve demokratik bir Anayasaya kavuşmak. Yani Suriye’nin bütünlüğü çerçevesinde Suriye’de yaşayan etnik ve inanç topluluklarının haklarını gözeten demokratik bir çözüm üretmek.
Aslında bu konuda Birleşmiş Milletler’in ikiz sözleşmeleri, yani BM Uluslararası Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi ile BM Uluslararası Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi yol gösterici ilkeler barındırıyor. Yani Suriye’de yaşayan halklar, kendi geleceğini belirleme hakkı çerçevesinde çözümler üretebilirler ki, bu BM Sözleşmeleri kapsamında güvence altına alınmıştır. Aynı şekilde dil, inanç ve ekonomik haklar da güvence altına alınabilir.
Bizim diğer muhatabımız, güvenlik uzmanı ve eski asker Abdullah Ağar ise, geniş katılım yaklaşımını şöyle değerlendirdi:
Şimdi Sünni Araplar %65 iken şimdi %15’e sıkışmış, büyük bir çoğunluğu yurt dışına kaçmışken, yani bunların modele dahil edilmemesi gibi bir durum söz konusu olursa Anayasada yer bulamazlarsa çatışma devam edecek. Çünkü barışla ilgili toplumsal katmanların kabulü söz konusu olmayacak. Bu kabulle beraber bir diğer tarafıyla da şu var: Anayasada mezhebi ihtilafa bulunacak çözümün etnik farklılıkları da gözetmesi çok önemli olduğunu düşünüyorum. Bunu yolu ve modeli de aslında laiklik. Bu laikliğe dair ortaya çıkan fotografın ülke yönetiminde kendisini göstermesi. Bu anlamda Suriye Anayasal süreçlerinde laikliğe vurgu ve laikliğin ortaya koyacağı çözüm, ülkenin bütünlüğü anlamında, mezhebi, meşrebi ve sosyolojik anlamda kırılganlıkların ve düşmanlıkların önüne geçecek. Bunun görülmesinin çok önemli olduğunu düşünüyorum.