‘Türkiye’nin BRICS üyeliğinin gerçekleşmesini istemeyenler Batı'dan çok bizim içimizde var’

“BILD’de çıkan ‘Hindistan, Türkiye’nin BRICS üyeliğini veto etti’ iddiası, Cumhurbaşkanlığı tarafından yalanlandı. Bu konuda önyargıları olan, açıklamaları ve süreçleri saptırmak isteyen çok fazla aktör olduğunu görmüş olduk. Haberi ilk veren yer neresi? Neden Hindistan geçti? Bu söyleşide cümleleri kuranlar kim? Arkasında bir Batı üslubu görüyorsunuz. İnce bir işçilik var burada. Sonradan yalanlandı. Tabii ki Hindistan veya İran hassasiyet gösterebilir Türkiye’nin üyeliğinde. Bunda sorun yok. Ama veto ettiğine ilişkin haberler ilginç. Bana da çok kişi bu haberleri iletti. Ama görünen o ki bu altı boş bir haber. Bir açıklamanın farklı taraflara çekildiğini gördük. Zaten bundan memnun olanlar veya böyle bir veto bekleyen çok fazla kişi var. Hatta Batı’dan çok bizim içimizde böyle beklentileri olanlar var.

Biliyorsunuz ‘BRICS üyeliği intihar, bir eksen kayması’ diyenler var. Bu argümanların altı doldurulamıyor. Bugün BRICS’in yeni üyeleri görüyorsunuz. ABD ile en fazla güvenlik ve ekonomi alanında işbirliği yapan ülkeler bunlar. Avrupa Birliği ile yoğun şekilde işbirliği yapan ülkeler BRICS’te. En çok yatırım yapanlar bunlar. Ama konu Türkiye olduğunda maalesef bir ‘otoriterlik’ damgası, bir farklı zihniyet var. Devamlı ‘Bizim burada ne işimiz var’ şeklinde damgalamalar görüyoruz. Bunların olacağı kesindi zaten ama BRICS zirvesi bunların hepsini aştı. Hem Türkiye’nin zirveye katılımı, hem zirvenin sonuçları önemli.

İkili görüşmeler de çok etkiliydi. Beş yıl sonra BRICS zirvesinde Çin lideri ve Hindistan lideri yeniden bir araya geldi. Paşinyan ve Aliyev yan yana geldi. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres ilk defa oradaydı. Kapalı görüşmeler gerçekleştirdi. Bunlar bütün dünyaya bir mesaj. BRICS’in dünya refahına, işbirliğine ve istikrarına katkı sunduğunu görüyoruz. Kazan Beyannamesi’ne bakarsanız, herhangi bir Batılı ülkenin düşmanlaştırılmadığını veya herhangi bir sisteme savaş açılmadığını görüyoruz. Hala işbirliği, diyalog ve eşgüdüm yaratma peşinde olan bir BRICS var.”

“BRICS’in cazibesinin kırılmaması gerekiyordu. Rus diplomasisi gerçekten de bu konuda ülkeleri herhangi bir şekilde kırmadan, incitmeden güzel bir ortaklık sistemi inşa etti. Bu cazibenin devam ettirilmesi lazımdı. Yeni üyeler geliyor. Devamlı bu format üzerinden haberler yapıldı. Fakat Rusya ve diğer BRICS ülkeleri yeni üyeleri kabul etmeden başka üyelerin kazandırılması, BRICS’i daha verimsiz bir yapıya dönüştürebilirdi. Bunu sağlıklı şekilde düşününce yeni üyelerin gelmeyeceği kesindi. Fakat güzel bir sonuç çıktı. BRICS bu süreçte kendisini inşa ediyor. 15 yıllık bir platformdan bahsediyoruz.

Her yeni gelişme, BRICS’e yeni bir şey yaratma fırsatı tanıyor. Ortak Üye statüsü de bunun bir sonucu. İlla ki Batılı tarzda bir merkezi, bir tüzüğü, bir genel sekreteri, bir internet sitesi olacak diye bir şey yok. Bir Kalkınma Bankası kurdular ve bu banka, BRICS üyesi olmayan ülkelere de açık. Onlarca ülkede yüze yakın projeye kaynak ayırmış bir yapı bu. Dolar yerine ulusal paralarla krediyi artırmaya çalışan bir banka bu. Hindistan rupisi ile, Rus rublesi ile kredi veren bir banka bu. Oldukça kıymetli bu. Bunun dışında gelişmekte olan ülkelerin kurduğu bir banka bu. Aralarında Batılı ülke yok.

Son olarak Cezayir bu Kalkınma Bankası’na üye oldu. Yıllarca bir sürü otoyollara, altyapılara, limanlara kredi ayırdı bu banka. BRICS için kıymetli. Bir de döviz fonu var. İhtiyat fonu olarak geçiyor. Herhangi bir kriz durumunda 100 milyar dolar nakit akışı sağlayacak bir yapı bu. İnternet sitesi olmaması, BRICS’in kendi özelliği olabilir. Hem liberalliğin, farklılıkların ‘zenginlik’ olduğunun iddia edildiği bir çağda, BRICS’in Batı formatına uydurulamadığı için olumsuz algılanmasını ben anlamıyorum. BRICS kendisini inşa ediyor. İlla ki bu tarz algılarla, sınırlamalarla olacak diye bir şey yok. BRICS belki 40-50 yıl böyle gidecek. İlla ki bir merkezi veya tüzüğü olması gerekmiyor. Ayrı ajandalara sahip, ayrı coğrafyalardan gelen ve ayrı vizyona sahip ülkelerin bir araya gelip her şeye rağmen farklı bir model ortaya koymasının, insanlık ve dünya için kıymetli olduğunu düşünüyorum.”

“Bugün BRICS Pay konuşuluyor. Rusya’da bunun ilk demo kartları çıkartıldı. Etkileşim çoğaltıldı. Brezilya’da projenin devam edeceği açıklandı. Bu zirvenin zaten ana konuları, ödeme sistemi ve yerel paralarla ticaretin yoğunlaştırılmasıydı. Ortak para biriminden ziyade bu konuşuldu. Bu konuda yeni bir aşamaya geçildi. BAE dirhemi de bu konsepte katılacak muhtemelen. Ulusal paralarla ticareti artıracak bir merkez bankaları ağı da kurulmaya çalışılıyor şu anda. Bir internet sitesinden, bir tüzükten, bir sekreterden ziyade uygulamada Batı dışındaki ülkeleri rahatlatacak sistemler inşa etme çabasında olan bir oluşumdan bahsediyoruz.

Biz NATO üyesi olarak yaptırıma uğruyoruz. Bir de Batı dışı dünyayı düşünelim. Maalesef bazı yorumlarda ‘dünyanın üvey evlatları’ deniliyor. Tam tersini düşünüyorum. Türkiye ve BRICS üyesi ülkeler, dünyanın öz evlatlarıdır. Bu Avrupa ve ABD, dünyada 200 yıldır vardır. Asıl üvey evlat onlardır. Bugün BRICS’in yaptığı şey, kadim medeniyetleri bir araya getiren bir yapı. Batı’nın ‘medeniyetler çatışması’ tezine BRICS ‘medeniyetler birliği’ ile bir panzehir oluyor. Kalkınma ve barış öne çıkıyor. Dünyanın 3.5 milyar nüfusu için bir ödeme sistemi kuruluyor. Mastercard’a, Visa’ya bir rakip geliyor. QR kodla, uygulamayla kullanılabilecek bir sistem geliyor. 21. Yüzyılda dolar dışında rezerv kullanılamıyor. Batı dışı ödeme sistemi yok. Hem farklılıklar çeşitlilikler pompalanıyor hem de her alternatifte ülkeler tek bir yapıya sahip. Ödeme sisteminde, silah sisteminde bu böyle.

Devamlı bir yaptırımlar silsilesi var. Böyle bir tezatlığın, böyle bir ikiyüzlülüğün olduğu bir Batılı sistemde yaşıyoruz. Kültürel noktada bile durum bu. BRICS sadece siyasal ve ekonomik bir yapı değil. Kültürel bir ana akıma da sahip. BRICS bugün kültürel ve medeniyetsel bir iletişim ile diyalogu teşvik eden bir mekanizmaya da sahip. Gençlik örgütlenmeleri var. Film festivalleri var. Genç diplomatlar forumu var. Moda haftası ve BRICS oyunları var. Kadim medeniyetlerin etkileşimleri, birbirlerini tanımaları sağlanıyor. Düşmanlıklar en aşağı seviyeye indiriliyor. BRICS’te kültürel nokta var ve bu es geçilmemeli diye düşünüyorum.”