'Biden'ın arkasındaki sistem zihinsel olarak iflas etti. Peki Biden adaylıktan çekilecek mi?'
16:05 28.06.2024 (güncellendi: 01:27 30.06.2024)
Ceyda Karan'la Eksen
Abone ol
ABD başkanlık seçimlerinin öne çıkan iki adayı eski Başkan Donald Trump ve görevdeki Başkan Joe Biden, CNN’de düzenlenen münazarada tartıştı. Amerikan kamuoyu yoklamalarında Trump öne çıkarken, Şanlı Bahadır Koç’a göre Joe Biden’ın arkasındaki güç odaklarının zihinsel iflasına tanıklık edilmiş oldu.
CNN’de düzenlenen ABD Başkanlık Seçimleri, aynı anda ABD’nin en çok izlenen üç haber kanalında daha canlı olarak yayınlandı. Sosyal medya platformu olan X, konuya ilişkin iki milyon gönderi, iki yüz milyondan fazla etkileşim ve milyonlarca canlı izleyici ile tarihlerindeki en aktif bir saatlik dilimi yaşadıklarını bildirdi.
Eski Başkan Donald Trump ve mevcut başkan Joe Biden’ın münazarasında kürtaj, kaçak göç, sınır güvenliği, Ukrayna’daki çatışma ve yüksek enflasyon konu başlıkları öne çıktı. Moderatörlerin iki dakikalık konuşma izni verip devamında mikrofon susturduğu tartışma sonrası CNN tarafından yapılan kamuoyu yoklamasına göre, Donald Trump halkın yüzde 69’una göre tartışmayı kazanmış oldu.
Diğer yandan Joe Biden’ın tartışma sırasındaki davranışları, sözlerini unutması ve konularla alakasız cevaplar vermesi, Amerikan kamuoyundaki “Başkan Biden demans hastası mı?” tartışmalarını yoğunlaştırdı.
ABD Başkanlık münazarası çerçevesinde yaklaşan Amerikan seçimlerini, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü’nden siyasi analist Şanlı Bahadır Koç ile konuştuk.
‘Biden’ın arkasındaki sistem veya güç odakları zihinsel olarak iflas etmiş diyebiliriz’
Joe Biden’ın münazara performansının şaşırtıcı olmadığını zira ABD Başkanı’nın bu davranışlarının yıllardır sürdüğünü aktaran Koç, G-7 zirvesinde yaşananları anımsattı. Zamanında Biden’a karşı Demokratlar arasından güçlü bir tepki çıkmadığını vurgulayan Şanlı Bahadır Koç, bu sebeple Biden’ın bu haliyle dahi seçim sürecine devam edebildiğini kaydetti:
“Biden’ın münzaradaki performansı, bilenler için şaşırtıcı değil. Zaten bu hallerini kameraların önünden hep kaçırıyorlardı. Adam doğru dürüst basın toplantısı yapmıyor ve röportaj vermiyor. Amerikan Futbolu’nun finali Super Bowl var. Bunların geleneği, öncesinde Amerikan başkanlarının özel röportaj vermesidir. Onları dahi gerçekleştirmedi. Kendine yakın kanallara bile doğru dürüst röportaj vermiyor. Bu G-7 zirvesinde düştüğü durumlar da ortada. İki kelimeyi bir araya getirmekte zorlanıyor. Fiziksel olarak da iyice güçten düştü. Yeni de değil bu; yıllardır devam ediyor. Yayınınıza en son katıldığımda, Biden’ın seçime kadar gençleşmeyeceğini söylemiştim. Bundan nasıl kaçmayı umuyorlardı? Asıl o ilginç. Biden’ın arkasındaki sistem veya güç odakları zihinsel olarak iflas etmiş diyebiliriz. Ben, böyle bir şey olabileceğini on binlerce kilometre öteden görebiliyorum. Belki kimse elini taşın altına koymak, ‘Kral çıplak’ demek istemiyor. Birkaç kişi diyebildi ama arkası gelmedi. Hain olmaktan korktular. Zamanında bunlar yazılınca arkasında duran olsa kamuoyu oluşurdu. Demokrat Parti’ye gidilir, ‘Sayın Biden, bu kritik bir seçim. Yaptığınız doğru değil’ diyebilirlerdi. Kolektif akıl tutulması var. ‘Islak tuvalet terliği koysak seçilir’ diyorlar ya. Seçilmeyebilir işte.”
‘Trump ile Biden arasında birkaç yaş var ama Trump daha enerjik’
Donald Trump’ın Biden’a göre çok daha enerjik olduğunun ve bunun seçmen tercihlerine yansıdığının altını çizen Koç, öte yandan münazara formatının Biden için tasarlanmış olsa da Trump’a yaradığını söyledi. Şanlı Bahadır Koç’a göre Donald Trump’ın kampanya ekibi, bu seçimde öncekilere nazaran çok daha başarılı:
“Birkaç boyutu var bu işin. Bir kere bu tartışmadan önce Trump zaten 1-2 puan öndeydi. Dört yıl önce bu zamanlarda, Biden 10 puan öndeydi. Aradaki 4 yılda 12 puanlık bir değişim oluşmuş kamuoyunda. Bu seçimin gidişatı zaten şans olarak Trump lehine önde gidiyordu. Trump ile Biden arasında birkaç yaş var ama Trump daha enerjik. O da demogaji yapıyor. İnsanlar duymaktan hoşlanacağı şeyleri söylüyor. Üç yaş var aralarında ama çok ciddi bir fark var. Ayrıca bu defa Trump’ın ekibi daha iyi. Hem siyasi kampanya hem siyasi süreci yönetme anlamında çok daha iyi. Trump, bu münazarada daha disiplinliydi. Her şeye dalmadı. Format da Trump’ın işine geldi. Formatı kuranlar aslında Biden için dizayn etti ama aslında Trump’a yaradı. Çünkü Trump normalde hep araya giriyordu. Biden’ın sözünü 70-80 kere kesmiş önceki sefer. O da bu şekilde hata yapabilirdi. Süreniz dolunca hata yapamıyor veya sözünü bölemiyorsunuz diğer tarafın.”
‘Artık Biden kurtarılamaz durumda’
ABD kamuoyu yoklamasının ilk verilerine göre münazarayı yüzde 67 ile Trump’ın kazandığını aktaran Şanlı Bahadır Koç, Demokratların köşeye sıkıştığını belirtti. Demokrat Parti’nin önde gelen isimlerinden Baracak Obama, Nancy Pelosi ve Chuck Schumer’in, Joe Biden’ın eşi Jill Biden ile konuşarak Biden’ı yarıştan çekilmeye ikna etmeleri gerektiğini kaydeden Şanlı Bahadir Koç, öte yandan Jill Biden’ın henüz bu formüle yanaşıyor gibi görünmediğini belirtti:
“Trump zaten öndeydi. Biden ekibi de belki buradan bir çıkış umdular veya kötü bir münazara geçirseler bile aradaki zaman diliminde toparlanacaklarını düşündüler. Temelli de kaçamıyorlar. Hiç münazaraya çıkmak istemeyen de kaçak duruma düşer. Ama bu kadar kötü performansı onlar da beklemiyordu muhtemelen. Artık Biden kurtarılamaz durumda. Tartışmayı kim kazandı anketine Amerikalıların yüzde 67’si Trump cevabını verdi. Birkaç gün boyunca telefonla ve yüz yüze kamuoyu yoklamaları da yapılacak ve Trump arayı muhtemelen açacak. Bence bir hafta içerisinde önemli isimlerden Obama, Pelosi, Schumer, Jill Biden ve en yakın danışmanları arasında diyaloglar olacak. Obama, Pelosi ve Schumer, Jill Biden’a baskı yapacak, Biden ile devam edilemeyeceğini söyleyecek. Jill Biden’ın kocasıyla konuşmasını isteyecekler. Biden da kendisini bulunmaz Hint kumaşı sanıyor. Trump’ı bir tek kendisinin yenebileceğini düşünüyor. Onu buna ikna edebilmeleri lazım. Dün gördüğümüz görüntülere bakarsak karısının bu çizgide olmadığını görüyoruz şimdilik. Zaman da sınırlı. Ağustosun başına kadar belli alternatif adaylar çıkacaksa çıkmaları lazım. O da son anda olacak iş değil. Sonuçta Trump’ın karşısına çıkacaklar. Konulara hakim olmaları gerekecek. Ekipler kurmaları ve kampanya için para toplamaları gerekecek.”
‘Soru şu: Biden adaylıktan çekilecek mi?’
Demokrat Parti içerisinde alternatif adayların ortaya çıkması için ilk etapta Biden’ın ikna edilmesi gerekeceğini vurgulayan Koç öte yandan Demokrat Parti içindeki delegelerin Biden yanlısı olmasının da durumu karmaşık bir hale getirdiğini açıkladı. Demokratların hızlı davranıp iki hafta içerisinde bir çözüm geliştirmesi gerektiğini ifade eden Koç’a göre, Demokrat isimler arasından rüzgarı arkasına alan Donald Trump’ın karşısına güçü bir rakip çıkarmak da kolay olmayacak:
“Peki o mekanizma nasıl olabilir? İlk soru şu: Biden kendisi çekilecek mi? Çekilmezse, Demokratlar için felaket. Buna rağmen başka adaylar da çıkabilir fakat şöyle bir kırılma olur: Şimdiki delegelerin neredeyse hemen hemen hepsi Biden’ın delegesi. Delegeler, Biden’a vereceklerine alternatif adaylara vereceklerini söyleyebilir. Bu da çok enteresan sonuçlar doğurur. Biden’ın çekilmesi kritik önem taşıyor ve fazla zaman da yok. İki hafta içinde bunun olması lazım. Birçok insan muhtemelen Obama’ya ‘Ara, Beyaz Saray’a git. İkna et’ diyordur. Chuck Schumer, Pelosi vs. Biden’ın önem verdiği isimler. Obama ile 2016’da Hillary Clinton’ı desteklediği gerekçesiyle Biden’ın arası açık. Obama da belki bugünleri öngördü. Bu tür isimlerin araya girip Biden’ın adaylıktan çekilmeye ikna etmesi lazım. Tabii ondan sonra da başka problemler var. Normalde Başkan ‘Aday olmayacağım’ dese, yardımcısının aday olması beklenir. Ama Kamala Harris ondan da beter. Kaliforniya Valisi var. Ama Kamala da Kaliforniyalı. Aynı eyaletten iki kişi olmuyor. Aralarında kim aday olacak kim yardımcı olacak kavgası çıkabilir. Çok sınırlı vakit var. On beş gün civarı var. Bir ihtimal de şu: Tüm delegelerin serbest bırakıldığı ‘open convention’ var. Yeni adaylar çıkıyor, delegeler onların arasından seçiyor. Ama o delegeler de Biden’ın delegesi. Oraya formalite olarak yazıldılar. Onların adayı belirlemesi de garip olacak. Demokrat Parti’nin müdürü, yanına diğer isimleri alarak Biden çekilirse, 20 gün içinde yeni bir ön seçim yapılacağını söyleyebilir. Çıkan tüm adaylar da önce kendini tanıtacak. Sonra bir de acaba Trump’ın karşısına çıkmak isterler mi? Sonraki seçimi bekleyebilirler. Biden ikna edilebilir mi? Bence yüzde 80 ikna edilebilir güçlü baskı ile. Değilse partinin durumu kötü.”
‘ABD küresel anlamda gerilese de Türkiye’ye çok ciddi zarar verebilecek durumda’
Şanlı Bahadır Koç’a göre, ABD her ne kadar küresel anlamda hegemonyasını yitiriyor olsa da, Türkiye gibi jeopolitik çalkantılara yakın ülkeler üzerinde hala oldukça etkili. Güçten düşen süpergüçlerin normalden daha da saldırgan olduğunu anımsatan Koç, Türkiye’nin ilerideki 20 yıl boyunca çok dikkatli olması gerektiği uyarısında bulundu:
“Biden’ın durumu ile Amerika’nın gerilemesi arasında direkt olmasa da görüntüsel bir ilişki var. Gidip huzurevinde oturması gereken bir adam, dünyanın en büyük gücünü yönetiyor. Adam seçilirse 86 yaşına kadar başkan olacak. Ama daha ilk başkanlık döneminde bile zihinsel melekeleri gerilemişti. Bugün de geride. Sistemin akıl tutulması yaşanıyor. Bunu göreceksin, başka adaylar çıkaracaksın. Kimse sorumluluk almıyor. Amerika’nın gerilemesi var dünyada ama tabii yine süper güç. Gerilese bile Türkiye’ye çok ciddi zarar verebilir. Donald Trump döneminde Türk ekonomisine çok ciddi zarar verdi. ABD küresel anlamda geriliyor. Eskiden yapabildiği birçok şeyi yapamıyor. Ama Türkiye’de biz ‘ABD geriliyor’ diye seviniyoruz ama Amerika, geriledikçe bizim gibi ülkelere karşı daha saldırgan olabilir. Mesela ‘Türkiye kaçayım dedi, onu ne hale getirdim’ demek için, örnek olarak Türkiye’ye karşı düşmanca davranabilir. Aslında çok tehlikeli bir dönem. Büyük güçler, hegemonya geçişi döneminde agresifleşebilir. Bu konuda teoriler var Antik Yunan tarihinden esinlenilerek kurulmuş teoriler. Bizim gibi ülkelerle eskiyen hegemon güçler arasındaki ilişkiler de çok tehlikeli. Bizim coğrafi-kültürel olarak tam yırtılmaya hazır, bloklar arasında bir ülke olduğumuzu da hatırlatalım. Önümüzdeki 20-30 yıl çok kritik. Çok fazla maceraya atılırsak sonu kötü bitebilir.”
‘Kamala Harris’in esas problemi yapmacıklık’
Başkan Joe Biden’a alternatif olarak Başkan Yardımcısı Kamala Harris’in Demokratların adayı olabileceğini belirten Şanlı Bahadır Koç, öte yandan Kamala’nın ciddi bir samimiyet problemi olduğunu kaydetti:
“Kamala Harris’in esas problemi yapmacıklık. Mesela oğul Bush, birçok açıdan sınırlı bir adamdı. Espriliydi. Biz Türkiye’den negatif yönlerini biliyoruz ama esprili biriydi. Barda otururken yanında Bush olsun isterdi Amerika’da. Kamala Harris’te bu tür samimiyetler sıfır. O kadar yapmacık hareketlerinin videoları var ki, gözden kaçacak gibi değil. Biden’dan bile geri. Ama ona bile kalabilir iş. Çünkü Biden ile girerlerse şansları yüzde 20. Harris ile girerlerse belki şansları artabilir allayıp pulladıktan sonra. Bu önümüzdeki iki hafta çok kritik Demokratlar için. Belki haftasonu Obama arayacak. Veya aracılar arayacak. Belki de Biden’ı ‘Sen çekilmezsen sana rağmen birini çıkaracağız. Kamuoyu yoklamasında seni geçer. Kötü duruma düşersin. Sana Yeni Roosevelt dedik. Büyük dönüştürücü başkan dedik. Tarihe güzel şekilde geç. Rezil olma’ diye tehdit edebilirler. Veya belki de karısına veya çocuklarına telkinde bulunurlar. Danışmanlarına baskı yaparlar. Yani tabii her zaman yüzde 20 şans vardır. Bir televizyon tartışmasına hazırlanmayı umuyorlardır belki de ilaçlar verip. Umut her zaman fakirin ekmeği biliyorsunuz.”
‘Trump’ın karşısında dünya tarihinin gördüğü en büyük makine var ama belki de onları üçüncü kez yenecek’
Donald Trump’ın Amerikan müesses nizamına karşı üçüncü defa zafer kazanmaya çok yakın olduğunu kaydeden Koç, Trump’ın “cahil” olarak nitelendirilse de politik anlamda ciddi bir yeteneğe sahip olduğunu aktardı:
“Trump’ın milyonlarca kusuru var. Sabaha kadar adamı eleştirip alay edebiliriz. ‘Cahil’ diyebiliriz. Ama bir tür ‘siyasi dehası’ var. Karşısında dünya tarihinin gördüğü en büyük makine var ama belki de onları üçüncü kez yenecek. İlk seçimi kazandı. İkinci seçimde benim kafamda da Trump kadar olmasa da soru işaretleri var. Zaten 70 bin oyla kaybetti. Şimdi de üçüncü seçimde favori. Dünyanın kurduğu en büyük sistemi, üçüncü kez yenmiş olacak. ‘Cahil cühela adam’ diyorlar. Bir tür cesareti var. Kimsenin söylemeye cesaret edemediği şeyleri söylüyor. Herkes ezbere konuşuyor. İlk seçildiğinde Cumhuriyetçilerin 17 adayı vardı. Hepsi aynı şeyleri söylüyordu robot olarak. Donald Trump bir çıktı ekrana, tarz olarak hepsinden farklı. Zaten tanınırlığı var. Televizyonu da biliyor. Olayları basitleştirmeyi, insanların anlayacağı şekle sokmayı da biliyor. Önyargıları, ırkçılığı vs. de var. Onları da unutamayız.”
‘Amerika’ya bir güzellik yapılacaksa bu Trump’a saklanmalı’
Şanlı Bahadır Koç’a göre, Türkiye’nin dış ilişkilerinde Donald Trump’ın yüksek kazanma ihtimaline yatırım yapması ve Trump ile pazarlık için şimdiden kozlarını hazırlaması gerekiyor:
“Bir de Türkiye’ye bağlayalım. Trump’ın seçilme ihtimal ibence yüzde 70. Kendi paramla iddiaya girsem, Trump’ın şansı yüzde 70 derim. Türkiye’nin de bunu düşünmesi lazım. Mesela şu anda Biden yönetimiyle bizi bağlayacak büyük bir angajmana girmekten şimdilik kaçınılması lazım. Amerika’ya bir güzellik yapılacaksa, bu Trump’a saklanmalı. O zaman Trump ‘Türkiye’den bunu aldım, karşılığında bunu verdim’ der. Hoşuna gider. Biliyorsunuz şu anda dünyadaki en güçlü şey, Trump’ın egosu. O egoyu da kendi çıkarlarımızla çelişmeyecek ve onurumuzu zedelemeyecek şekilde değerlendirmemiz lazım. Egosu tatmin edilirse PKK gibi konularda bizimle işbirliği yapabilir. Tabii daha Trump’ın seçilmesip ofise gelmesine altı ay var. Bekleyemeyecek meseleler ayrı. Ama bekleyebilecek konularda da beklemek lazım. Şu anda tüm dünyadaki istihbarat kurumları ve hariciye teşkilatları, Trump’ın yüzde 70 kazanacağı ihtimaline bakıyor bu münazaradan sonra. Blinken’ı pek ipleyen olmaz artık.”
‘Acaba bu sistem, büyük bir şey yaratıp bunu unutturmak isteyebilir mi?’
Sistemin artık Donald Trump’ı yenebilmek için bir savaşa yahut gündemi değiştirecek büyük bir skandala ihtiyaç duyacağını kaydeden Şanlı Bahadır Koç, şu ifadeleri kullandı:
“Acaba bu sistem, büyük bir şey yaratıp bunu unutturmak isteyebilir mi? Şu anda Hibullah ve İsrail savaşın eşiğinde. Sistem, İsrail’in savaşı başlatmasını isteyebilir. Bu da Amerika’nın nasıl işine yarayacak tartışmalı. Normalde yaramaması lazım petrol fiyatları artacağı için. Ama belki bir yol bulurlar. Gerçi İsrail de çok mu istekli yoksa kabadayılık yapıp Hizbullah’ı ve İran’ı korkutmaya mı çalışıyor pek belli değil. Belki yeni bir kovid, yeni bir ekonomik kriz görebiliriz. Trump’a da skandal işlemiyor ama acaba yeni bir kaseti veya skandalı mı çıkar? Gündemi değiştirecek bir şey bulabilirler mi? Bilemeyiz. Ama normal şartlarda artık Biden’ın kazanması çok zor.”
