'Esad'ın Çin ziyareti ekonomik beklentileri artırdı, Suriye için psikolojik bir kazanım'
16:05 22.09.2023 (güncellendi: 23:55 26.09.2023)
Ceyda Karan'la Eksen
Abone ol
Sarkis Kassargian'a göre, Suriye lideri Esad’ın 20 yıl sonra gelen Çin ziyareti Şam’da ekonomik beklentileri artırdı. Kassargian, ilk etapta 1-3 milyar dolarlık bir yardımın bile ekonomik krizde rahatlatıcı olacağını söyledi. Kassargian, ziyaretin Suriye’nin ‘izole edildiği’ algısını yıkma yönünde önemli bir psikolojik zafer olduğu görüşünde.
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun New York’taki oturumlarına katılmayan Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Başkanı Şi Çinping, Çin’in ev sahipliğindeki Asya Oyunları’na odaklanırken, önemli bir konuk ağırladı. Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad, eşi Esma Esad ve kalabalık bir heyetle Çin ziyaretine çıktı. Şi, bizzat özel uçağını tahsis ederek Suriye heyetini Çin’e götürdü.
Başta ABD ve Avrupa Birliği olmak üzere Batı ülkelerinin şiddetli yaptırımlarına ve ambargoya maruz kalan Suriye lideri, böylece Rusya ve İran ile son dönemde Suudi Arabistan dahil Arap ülkeleriyle sınırlı kalan yurt dışı ziyaretlerine Çin’i eklemiş oldu. Dünyanın en büyük ikinci ekonomisine sahip olan Çin, Suriye liderini Pekin’de misafir ederek, Esad’ın siyasi meşruiyetini pekiştirmiş görünüyor.
Suriye’nin güneyindeki Süveyda’daki Dürzi protestoları, kuzeyde ABD bölgesinde Arap aşiretlerle gerilimler ve ekonomik kriz eşliğinde gerçekleştirilen Pekin ziyaretini Şam’dan gazeteci Sarkis Kassargiyan ile konuştuk.
'Şam'da tarihi ziyaret olarak görülüyor'
Sarkis Kassargian'a göre, Suriye’de Esad’ın 20 yıl sonra yapılan ikinci Çin ziyareti ilgiyle izleniyor. Kassargian, Şam’da Çin’in Rusya ve İran’dan sonra ülkeyi uluslararası planda destekleyen ülke olarak görüldüğünü belirtti:
“Esad’ın Çin ziyareti çok konuşuldu. Suriye içerisinde, hükümet yanlısı medya bu ziyaretin önemini vurgulamak için ellerinden gelen her şeyi yapıyor. Sayın Esad daha Çin’e ulaşmadan önce başladı haberler. Çin’e kalabalık bir grup Suriyeli gazeteci gitti. Tarihi ziyaret olarak konuşuluyor. Suriye ve Çin ilişkileri her zaman iyi olmuştur. Çin, Suriye’de Rusya ve İran’dan sonra Şam’ı destekleyen üçüncü ülke olarak bilinir. Bu Esad’ın Çin’e ikinci ziyareti. İlki 2004’te, 20 yıl önce gerçekleşmişti. 20 yıl sonra yine Suriye lideri, Çin’i ziyaret ediyor. 2011’den başlayarak Çin’den Suriye’ye gelen bakanlar ve yetkililer çok azdı. En önemlisi Çin Dışişleri Bakanı’nın ziyaretiydi ama o da çok geç gerçekleşti.”
‘Çin’in ekonomik ağırlığına bakılırken Ortadoğu’daki siyasi ağırlığının artması umut verici görülüyor’
Kassargian, Batı’nın en şiddetli yaptırımlarına maruz kalan İran ile 25 milyar dolarlık yatırım sözleşmesi imzalayan Çin’in, Suriye lideriyle temaslarının umut verici görüldüğünü aktardı. Kassargian, özellikle G-20’de Hindistan’ın Türkiye ve Suriye’yi yok sayan yeni koridor projesinin hemen ardından gerçekleşen bu ziyaretin güçlü bir diplomatik mesaj taşıdığını vurguladı:
“Suriye’de Çin ekseninde siyasi konuşmalar şöyle dile getiriliyor: Çin daha çok ekonomiye fayda getiren siyasetler yürütüyor. Ama bugünkü şartlarda, Çin’in Suud-İran ilişkilerinde aktif rolünü görünce bu algı değişmiş görülüyor. Çin’in sadece ekonomik değil aynı zamanda siyasi bir ağırlığı da bekleniyor. Tabii ki Suriyelilerin en büyük beklentisi hala ekonomik. Stratejik anlaşmalar yapılsa da gözümüz hala ekonomi kelimesini arıyor. Çin son zamanlarda ekonomiyi, siyasi hedefler için öne çıkaran bir ülke konumuna geldi. Bunu da İran’la yapılan 25 milyar dolarlık sözleşmeyle gördük. İran’ın bu kadar baskı ve ambargo altında olmasına rağmen Çin’in böyle bir anlaşma yapması, umutları yükseltti. Bir başka önemli husus ise, bu ziyaret daha önce planlanmış olmasına rağmen G-20 zirvesinde Hindistan’ın Ortadoğu aracılığıyla ekonomik yolun açıklanmasından sonra ziyaretin gerçekleşmesi önemli. Bu Suriye’nin elini güçlendiriyor. Yani Suriye, Kuşak ve Yol Projesi’nin parçası olduğunu vurguladı. Çin-Hindistan arasındaki koridor rekabeti için de önemli bir husus.”
‘İlk etapta 1-3 milyar dolar yardım büyük rahatlama sağlar’
Çin’den Suriye’ye yatırım yapılmasına yönelik bir beklenti olduğunu dile getiren Kassargian, Suriye’deki ekonomik kriz gerçeği sebebiyle ilk etapta büyük yatırımlar yerine kredili borçlanma modeliyle gıda ve ilaç ihtiyacının karşılanmasının daha gerçekçi olduğu yorumunda bulundu:
“Şam’da ister hükümette ister halkta ister akademide Rusya ve İran’ın elinden geleni yaptığı, Çin üçüncü bir alternatif olduğu yönünde görüş var. Fakat sorun şurada: Çin’den beklenen en çabuk, en hızlı hamle, Suriye’ye 1 milyar dolarlık kredi açması. Bu şekilde de Suriye’nin en hayati ihtiyaçlar olan gıda ve ilacı Çin’den borç karşılığı sağlaması bekleniyor. 1-3 milyar dolar arası bir krediden söz ediliyor. Bu olursa Suriye çok rahatlar. Bu kredili borçlar uzun vadeli borçlar. Hükümet de biraz nefes alır. Bu ekonomik baskı kuru da çok zor duruma getiriyor. Her gün zam geliyor, sosyal destek kısıtlanıyor. Bu da insanlarda öfke yaratıyor. Böyle bir kredi Suriye’yi rahatlatır. Çin’in tabii ki kalkınmada çok önemli bir rolü olabilir ancak şahsi görüşüm, Çin’in şimdilik yardımlara odaklanacağı şeklinde. BAE stratejisi gibi, onun Çin versiyonunu gibi düşünebiliriz. Çin; ABD ile ters düşen ve düşman görünen bir ülke ama büyük şirketleri var veya Batılı şirketlerle ortak, büyük sözleşmeler alıyor. Yani o şirketler için Suriye pazarı, o Avrupa pazarına karşı daha vazgeçilebilir. O da yaptırımlar sebebiyle. Şimdi Suriye’ye girip tüm Batılı ülkelerden yaptırım altına düşmek istemeyecekler. O yüzden öyle büyük yatırımların hemen gelmeyeceğini düşünüyorum. Kuşak ve Yol Projesi kapsamında böyle ufak tefek imarlar olabilir. Yatırımlar esasında ekonomik menfaat ve gelir için yapılır. Suriye’de ekonomik istikrarsızlık var. Bir de alım gücü çok alt seviyelerde olduğu için öyle büyük yatırımlar ben şahsen beklemiyorum.”
‘Bu protestolar Suriye siyasetini etkilemeyecek’
Sarkis Kassargian, ülkenin güneyindeki Süveyda’da son dönemde ekonomik krizle ilgili protestoları da değerlendirirken, bunların düşük ölçekte devam ettiğini ancak siyasi durumu değiştirmeyeceği görüşünü dile getirdi:
“Süveyda’da protestolar devam ediyor. Öyle geniş, büyük gösteriler yok. Aynı insanlar, aynı sayıda insan sokakta. Küçük kasabalarda da nümayişler oldu. Ama bu protestoların normalde Suriye siyasetini etkilemeyecek görüşündeyim. Zaten bir şehir olarak Süveyda’nın, Şam üzerinde hemen hemen etkisi yok. Bir Halep, Humus, Şam gibi değil. Eğer Halep’te büyük protestolar olsa, Şam hükümeti sorun yaşayabilir. Protestoların devam etme sebebi ise Suriye hükümetinin talepleri karşılayamaz halde olması. Tüm Suriye’de ekonomik durum zor ve talepler de ekonomik. Aynı zamanda Suriye güçleri de bu protestoları engellemiyor.”
‘Çin’in Türkiye ile barış sürecine etkisi olabilir’
Kassargian, Çin’in uzun vadede Rusya ve İran ile koordineli bir şekilde Türkiye ve Suriye arasındaki müzakere sürecine dahil olacağı değerlendirmesini de yaptı:
“Bence Beşar Esad’ın Çin ziyaretinin, Türkiye ile yürütülen barış sürecine etkisi olabilir. Hindistan’ın projesinde haritaya bakarsak Arap Yarımadası, İsrail, Yunanistan ve oradan da Avrupa’ya gidiyor. Bu koridorun kuzeyinde Suriye bulunuyor dolayısıyla Suriye’nin konumu, Çin için önem kazanıyor. Çin’in zaten Suudi Arabistan, Türkiye ve İran’la da iyi ilişkileri var. Ama en önemli faktör Rusya ve İran. Çin her ne kadar konuya müdahil olmak isterse bile, ağırlıklı olarak Rusya ile İran ortaya çıkacak. O yüzden bence Çin’in müdahalesi, yalnızca Rusya ve İran ortaklığıyla anlam kazanabilir. Aslında Türkiye, Kuşak ve Yol Projesi’ne Suriye’den önce ortak oldu. Şimdi her iki ülke de bu projenin parçası, dolayısıyla Çin’in bu krizi Türkiye ile konuşacağını düşünüyorum. Bu proje hayata geçecekse, iki komşu arasında iyi ilişkiler olması gerekiyor. Suudi Arabistan ve İran arabuluculuğu da bu perspektifle yapıldı. Ama çok çabuk beklemiyorum. Yine de Çin’in gelecekte Rusya ve İran ile koordineli olarak müdahil olacağını düşündüm. Bu arada Esad’ın ailesiyle Çin’e gitmesi, Esad için de bir mesaj oldu. Esad normalde Rusya, İran ve bazı Arap ülkelerini ziyaret ediyordu bu yaptırım sürecinde. Şimdi tek Çin değil, Asya Oyunları gibi büyük bir etkinliğin açılışına katıldı. Suriye için psikolojik önem arz ediyor."
