'Asya politikaları ABD'nin istediği gibi gitmiyor, Avrupa'yı sıkıştırıp grup oluşturmaya çalışıyor'
23:05 24.05.2023 (güncellendi: 11:34 26.05.2023)
'Asya politikaları ABD'nin istediği gibi gitmiyor, Avrupa'yı sıkıştırıp grup oluşturmaya çalışıyor'
Abone ol
Prof. Hasan Köni’ye göre, Ukrayna krizinde ABD’nin peşine takılan Avrupa’da ekonomi parlak görünmezken, Biden yönetiminin Asya’daki işleri istediği gibi gitmiyor. Çatışmaya silah tedarikiyle doğrudan katılanların Rusya’yı kullanarak Avrupa’ya korku yayıldığını söyleyen Köni, uluslararası ilişkilerde durumun hayırhah olmadığı görüşünde.
ABD’deki Biden yönetimi öncülüğündeki Batı, Ukrayna çatışmasını Kiev’e F-16 tedarik etme kararıyla tırmandırırken, geçen hafta sonu Japonya’nın Hiroşima kentinde düzenlenen G-7 zirvesinde hem Rusya hem de Çin’e karşı ‘kılıçları bileyen’ bir görünüm sergiledi.
Biden zirvede yeni askeri yardım açıklarken, daha önce verilmeyeceğini söylediği F-16’lar için onay açıkladı. Tıpkı ‘tank koalisyonunda’ yaşandığı gibi Britanya ve Hollanda öncülüğünde Avrupa’da öncelikle pilot eğitimlerini içeren ‘uluslararası koalisyon’ duyuruldu. Bu arada sürpriz bir biçimde Arap Birliği’nin Cidde zirvesinde sahneye çıkan Ukrayna lideri Zelenskiy de Hiroşima zirvesine katılması dikkat çekti. Ancak ne Cidde ne de Hiroşima’da zirveye davetli olan Brezilya ve Hindistan gibi ülkelerin liderleri nezdinde Zelenskiy diplomatik destek bakımından pek başarı elde etmiş görünüyor.
ABD yönetimi tek başına dünyanın üçte birine yaptırım uygulamaktayken, G7 zirvesinde Çin’e ‘ekonomik zorlayıcılık’ eleştirisi yöneltildi. En dikkat çekici olan ise geçen ayki Pekin zirvesinden ‘Çin politikalarında ABD’den özerklik’ söylemiyle dönmüş olan Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un bu kez ‘Çin’e karşı cephe kurmaktan’ söz etmesi oldu. Pekin yönetimi G7 bildirisinde kendisini hedef alan unsurlara sert yanıt verdi.
Radyo Sputnik'te yayınlanan Ceyda Karan ile Eksen'e konuk olan Prof. Dr. Hasan Köni ile ABD’de ve Avrupa’da ekonomik sıkıntıların baş gösterdiği, seçim süreçleri eşliğinde gerilimli bir döneme girilirken, uluslararası ilişkiler sistemindeki gelişmeleri konuştuk.
‘Zelenskiy’nin Cidde ve Hiroşima’ya gitmesi para bulma çabası’
Prof. Hasan Köni’ye göre uluslararası politikada olağanüstü değişiklikler beklenebilecek bir döneme girilebilir. Ukrayna lideri Zelenskiy’nin Cidde ve Hiroşima’da G7 zirvesine katılmasının ‘para bulma’ amaçlı olabileceğini belirten Köni, ABD’de Cumhuriyetçilerin de etkisiyle ekonomik planda yaşanan gelişmelere dikkat çekti:
“Uluslararası ilişkiler alanında ders verenler olarak, çok değişik, olağanüstü dış politika değişiklikleri olacağını tahmin etmiyoruz. Türk dış politikasında bir tarafa doğru biraz daha yaslanabilir ama bugünküne yakın dengelerle gidebilir. Çünkü dış politikada içeride olduğu gibi serbest atış çok rahat yapılabilir bir durum değil. Zelenskiy’e akacak olan paranın eylül ayından sonra durabileceğini hesaplıyoruz çünkü Amerika’da bu tartışmalar var. Zelenskiy’in Arap zirvesine peşinden de Japonya’da G7’ye katılmasının sebebinin para bulma çabası olduğunu tahmin ediyoruz. Çünkü Ukraynalı bir adamın gidip Arap zirvesinde konuşma yapmasının Rus-Ukrayna savaşına hiçbir etkisi ve katkısı yok. Bu bir para bulma olayı. Washington da yavaş yavaş kesiliyor, bir ekonomik çılgınlık da bekleyebiliriz, onun da yansımaları ayrıca hesaplanıyor. Bu para gelmeyebilir. Cumhuriyetçiler ileri doğru görüyor. Seçim konuşmaları başlayacak. Enflasyon yükseliyor, bankalar iflas ediyor, faiz artışları var.”
‘Amerika’nın istediği gibi gitmiyor’
G7’nin askeri harcamalar nedeniyle zorlanmaya başlamasına atıf yapan Köni, ABD’nin özellikle Asya’da işlerinin istediği gibi gitmediği görüşünde. Güney Kore’den Avustralya’ya ‘gazlanan’ militarizme dikkat çeken Köni, bu yapı içinde büyük kargaşa yaşanabilme ihtimaline atıfta bulundu:
“G7’lerin durumu zaten askeri harcamalar nedeniyle zorlanmaya başladı. Japonya ve Almanya’nın nasıl kalkındı? Askeri harcamaların minimum tutarak bunu sosyal, teknolojik yatırımlara yatırmaları sayesinde yükselmişlerdi. Çin yükselince Japonya zorlanmıştı ama Japonya’nın en çok ticaret yaptığı ülkelerden birisi Çin. Bu tür ilişkileri kesiyorsun, peşinden onları askeri harcamalara doğru yönlendiriyorsun. Pakistan iflas eder duruma geliyor, ‘Bir daha Amerika’nın politikasını takip etmeyeceğim’ diyor. Hindistan durumu bildiği için kendisini kaçarak başka tarafa doğru yöneltmeye çalışıyor. İran ile yakınlaşarak yeni yollar oluşturmaya çalışıyor. Asya politikaları, Amerika’nın istediği gibi gitmiyor. Bunun üzerine Avrupa’yı sıkıştırarak yanında bir grup oluşturmaya çalışıyor. Güney Kore’de ekonomik durgunluk var, onu sıkıştırıyor. Bir de Avustralya’yı nükleer enerji, denizaltılar merkezi haline getirmeye çalışıyor, onu da zora sokma boyutunda. Bu yapı içinde büyük bir ekonomik kargaşa bekliyoruz.”
‘Ben size tabanca verip birini vurdurursam ben de sizin kadar suçluyum’
Köni, Kiev’e silah ve uçak verilmesinin Batı açısından aslında savaşın içinde olma anlamına geldiğini belirtti:
“Ukrayna’ya silah verme, uçak verme konuları... Zaten silah verdiğiniz zaman siz savaşın içindesiniz. Bu uluslararası politikaya göre değil, uluslararası hukuka göre. İç hukukta da öyle. Ben size tabanca verip birini vurdurursam ben de sizin kadar suçluyum. Bu sefer savaşı belli bir boyuta doğru getiriyorsun.”
‘Avrupa’nın olayı görmemesi mümkün değil; Amerika iş çevrelerini öyle bir bağlamış ki…’
Köni, Rusya’nın Avrupa’ya saldıracağı korkusu yayıldığını ancak bunun doğru olmadığını herkesin bildiğini belirtirken, Avrupa’nın büyük analizcilerinin bunu görmemesinin mümkün olmadığını belirtti. Köni özel sohbetlerinde Alman gazetecilerin hakikati söylediklerinde Putin’e benzemekle itham edildiklerinden yakındıklarını aktardı:
“Korkutma politikası olarak da şunu yayıyorlar. Rusya, Ukrayna’dan sonra Avrupa’ya da göz dikmiş. Siyasetin dışında kaldığımızda Alman gazetecilerle konuşuyoruz. ‘Rusların, Avrupa’ya saldırı yapacağını düşünmüyoruz’. ‘Peki niye böyle konuşuluyor?’ deyince de ‘Hakikati söylersek siz Putin gibisiniz’ diyorlar. O yüzden bir şey diyemiyoruz diyorlar. O zaman soru sormayalım mı? Amerika iş çevrelerini öyle bir bağlamış ki çünkü biz burada üç profesör bir araya gelip olayları analiz edebildiğimize göre, büyük analizcileri, diplomatları olan Avrupa’nın olayı görmemesi mümkün değil.”
‘Uluslararası ilişkiler açısından hayırhah bir durum değil’
Köni, Avrupa’dan ABD olmadan ‘bağımsı hareket edemediğinin’ anlaşıldığını belirtirken, gelişmelerin uluslararası ilişkiler açısından hayırlı görünmediğini dile getirdi:
“Macron, Çin’e gidip ‘Ekonomik işbirliği yapalım’ deyince ona bir fırça, ‘G7’de birleşip Çin’e karşı yaptırım uygulayalım’ dönüyor. Demek ki Avrupa’nın Amerika olmaksızın ekonomisini kalkındırması pek mümkün değilmiş gözüküyor. Avrupa Birliği’nin bu ekonomik gelişmeler sonucunda bittiğini düşünüyorum. Doğu Avrupalı, Doğu blokuna karşı çıkan eski Doğu bloku ülkeleri ekonomileriyle ne yapacak? Zaten kapitalizmi pek bilmiyorlardı. Türkiye 60 senedir kapitalizmle giderken doğru düzgün yapamıyor. 20 senedir kapitalist olup AB’ye girmiş bu ülkeler ileride ne yapacak? Hala Amerikan silahları almak... Bu maalesef uluslararası ilişkiler açısından hayırhah bir durum değil.”
‘Ulusal çıkar diyorlar ya, değil; dış politikanın dışarıya salça gibi yayılması’
Avrupa basının ‘basın özgürlüğü’ deyip Amerika’ya yakın görüşleri yansıttığını belirten Köni, ortada büyük ekonomik kriz hali varken, kimsenin Avrupa’ya saldıracağı yokken, Çin’in derdi ticaret iken, Batı ülkelerinin liderliklerinin iç siyasi kazançları ve seçim kazanmak için her şeyi yaptıkları görüşünde. Köni, Biden’ın da tıpkı Nixon’ın Vietnam savaşını kullanarak rakibine üstünlük sağlaması gibi seçim kazanmak için Ukrayna çatışmasını sürdürdüğü ve Çin’e karşı gerilimi artırdığı değerlendirmesinden bulundu:
“Basın özgürlüğü diyorlar. Bu şurada kilitleniyor. Orada kimse tutuklanmıyor ama Amerika’ya yakın görüşleri yansıtmakla meşguller. Birkaç istisna dışında, bu böyle olmuyor, enflasyon artıyor, biz rahatsız oluyoruz. Gıda krizi var, enerji krizi var… Kimsenin Avrupa’ya saldıracağı yok. Avrupa’ya mal satmak istiyorlar. Avrupalılar da Asya’ya mal satmak istiyor. 4.5 milyarlık bir kitle var. Avrupa mallarını merakla bekliyorlar. Bu yapı içinde Araplar durumu fark edip yapı değiştiriyorlar. Eskisi gibi petrole karşı güvenliklerini sağlamaktan vazgeçiyorlar. Ama Avrupalılar emir-kumanda zinciri içinde hala nükleer olaylara karşı korunma numarası. Bunu normal olarak anlamak mümkün değil. 1948’te İsrail’in tanınmasının nedeni, İsrail lobisinin Truman’ın seçim lobisine para vermesi. ‘Ulusal çıkar’ diyorlar ya, değil. Bu seçimi kazanma çıkarı. Diğer ülkelerden hiç farklı değiller. Seçim kazanmak için her şey, uluslararası alanı kullanma var. Nixon, Vietnamlılarla görüşerek Rusya’nın savaşı durdurmasını el altından önlüyor ki, seçimi kazansın. Rakibi kaybediyor ve Nixon, Kissinger’ı gönderip barış yapıyor. Yoksa daha evvel 1968’te barış yapılacaktı. Burada da Biden seçimi kazansın diye bu savaş devam ediyor. Biden, Trump’tan daha sert erkek gözükmek için Çin’in karşısına grup topluyor. Bu Amerika’nın lehine değil. Ortak bir ekonomik alan, birbirlerine mal satan ülkeler, ekonominin küreselleşmesine birlikte destek vermek değil ama daha sert görünüp Cumhuriyetçiler karşısında oy alma politikası, dış politikanın dışarıya salça gibi yayılması. O yüzden devamlı iç politikaya bakmaya başladık. Dış politikada neler olduğundan değil ‘İçerideki hırsızlığın boyutu nedir, nereyi kazanmak istiyor, kaybederse onun taraftarı neler kaybedecek?’ Yeni analiz tarzımız budur.”
‘Mümkün olduğu kadar dengeli devam edeceğini tahmin ediyorum’
Prof. Köni, Türkiye’de 28 Mayıs seçiminde iktidara kim gelirse gelsin, ekonomik faydaya dayalı dengeli bir siyaset izleyeceği görüşünde:
“Gelen hükümet yeni dengeli bir boyut izleyecek. Eski hükümet yerinde kalacaksa o da hemen tavrını değiştirecek. Çünkü var olan siyasette yüzde 80 dönebilme kabiliyetli yapılar olduğunu görüyoruz. Daha yumuşayabilir, tekrar iki tarafa birlikte destek hareketine devam eder, barışçı rolünü oynamaya devam edecek. Ama en son bakılacak nokta ekonomik destek nereden gelecek üzerinde kitleniyor. Siyasi taraf olma şeklinde değil de ekonomik destekten en çok fayda nasıl sağlayabilirim tarzında bir yaklaşım içinde olacak. Bu Batı’dan gelirse birdenbire çok değişik havalar esebilir. Ama başka taraftan gelirse o tarafa doğru değişik havalar esebilir. Ama mümkün olduğu kadar dengeli devam edeceğini tahmin ediyorum. Psikolojik analiz yapıyorlar. Yukarıdaki yöneticilerin kim oldukları, ne yaptıklarını ve geçmişteki hareketlerini tespit edip daha sonraki psikolojilerinin nasıl olacağını hesaplamışlardır. Halk bunu yapamaz. O yüzden değişik bir analiz çıkıyor.”
