'Ukrayna'da tüm devlet yapısını Neonaziler ele geçirdi, iç dinamiklerle çözüm umudu en alt seviyede'
22:03 28.02.2023 (güncellendi: 13:21 03.03.2023)
'Ukrayna'da tüm devlet yapısını Neonaziler ele geçirdi, iç dinamiklerle çözüm umudu en alt seviyede'
Abone ol
Okay Deprem’e göre, Kiev’de devlet yapılanmasını tümüyle ele geçirmiş Neonaziler nedeniyle iç dinamiklerin değişmesi umudu kalmadı. Özellikle Maripol’deki yeniden inşa şaşırtıcı bir hızla yürürken, sıcak cephe hattına yakın Donetsk çeperindeki sıkıntıları aktaran Deprem, Rusya’nın bölgede düzenli ordu değil özel birlikleriyle bulunduğunu anımsattı.
Ukrayna’da ABD yönetiminin 2014’te Kiev’deki darbesiyle başlayan süreçte Minsk anlaşmalarının fiilen çöpe atılmasının tetiklediği kriz geçen yıl Rusya Federasyonu’nun müdahalesine yol açmıştı. Rusya Federasyonu’nun Aralık 2021’de ABD ve NATO’ya sunduğu ‘güvenliğin bölünmezliğini’ esas alan teklifler geri çevrilirken, Donbass’ta ve Ukrayna’nın Rusya ile sınırında başlayan gerilimin ardından Moskova, BM anlaşmasının 7’inci Bölümünün 51’inci maddesine dayanarak Özel Askeri Operasyon başlattığını duyurmuştu.
Bugün gelinen noktadaki durumu Kiev’de 2014 darbesi sonrasındaki süreci Donetsk ve Lugansk’ta takip etmiş olan ve bugün de bölgede bulunan gazeteci Okay Deprem’le konuştuk.
‘İnsanların çoğu bu sorulara yanıt arıyorlar’
Okay Deprem’e göre, Rusya özel askeri operasyonda hızlı bir giriş yaparak Donbass’ın Lugansk bölümü ve güney hattında kontrolü sağlarken, Donetsk’deki durum siviller için kaygı kaynağı. Deprem, Ukrayna ordusunun Donetsk çeperinden sivillere ateş açmaya devam ettiğini aktarırken, beklentileri aktardı:
“Özel operasyon başladıktan sonra Rusya çok hızlı bir giriş yapmıştı. Birkaç ay içerisinde eski Lugansk vilayetinin kuzeyindeki tüm topraklarda kontrolü sağlamıştı. Lugansk Halk Cumhuriyeti’ne fiilen katılmışlardı. Donbass’ın doğusu tarafında yüzde 95 oranında muharebeler yaz başında bitmişti. İşin insani sonuçları dahil izlerini kaldırmak, onarmak yıllar alacağı için pek çok sorun devam ediyor. Donetsk’te iş bir sarmalı andırırcasına uzadı ve hala devam ediyor. Belli cephelerde gelişme var, belirli cepheler ise adeta duruyor. Mariupol ve Donetsk’in güneyi de geçen yaz başında alındı. Şu an çatışmalar eski Donetsk vilayetinin ortasının batıları ve Donetsk çeperi. Biraz da Lugansk tarafına yakın Bahmut. Donbass halkının, Rusça konuşan nüfusun beklentileri ve hayal kırıklıkları hep iç içe. Mariupol’u çoktan almış olan, barışçıl hayatı tesis eden Rusya varken, Zaporijya bölgelerine kadar kontrol tesis etmiş bir Rusya varken, güney taraflarda hayat normal akışında devam ederken, Lugansk’ta aylar öncesinde muharebeler sona ermişken, Donetsk çeperinde bir türlü bitmedi. Donetsk Halk Cumhuriyeti’nin nüfusun yarısı Donetsk çeperinde ve Makiivka’da. Donetsk’in 20 km kuzeyinde konuşlu kent olan Yasynuvata, 2014’ten beri Donetsk Halk Cumhuriyeti’nin kontrolünde, tam karşısında batı yönünde Avdiyivka’dan, batı taraftaki Makiivka’dan buraya atışlar devam ediyor. İnsanlar hayatlarını kaybetmeye devam ediyorlar. Geçen hafta sadece dört kişi bir ambulansta hayatını kaybetti. Dolayısıyla pek çok cephenin alınmasına karşın neden Donetsk’in dibindeki bu yerler alınmıyor ki, en başta Donetsk ve çevresindeki insanlar bir nefes alsın. Çünkü bu sivil ölümler burada yoğunlaşmış durumda. İnsanların çoğu bu sorulara yanıt arıyorlar.”
‘Mariupol için bu kadar hızlı inşa olur mu demiştim, Mariupol Donetsk’e göre iyi durumda’
Mariupol’de yeniden inşanın çok hızlı ilerlediğini belirten Deprem, sıfırdan inşa edilen binaların yanında zarar görenlerin onarıldığı, altyapının elden geçirildiği, ısıtma ve elektrik sorununun çözüldüğünü kaydetti. Deprem, Mariupol’deki durumun sıcak çatışma bölgesine yakın Donetsk’ten iyi olduğunu söylerken, muharebelerin yoğunlaştığı Bahmut/Artemovsk gibi yerlerin de kontrolünün eli kulağında göründüğünü belirtti:
“Rusya, Mariupol’de yeniden inşaya girişti. Büyük muharebeler bittikten sonra ilk gittiğimde yaz başlarında otobüslerin bazen tek tük çalıştığını görünce hayret etmiştim, ‘bu kadar mı hızlı olur’ demiştim. Mariupol’de hem sıfırdan inşa edilen ilçeler, hem zarar gören binaların onarımı son hızla devam ediyor. İnsanların yeni konutlarına dönebilmesi, altyapının elden geçirilmesi, ısıtma ve elektrik meselesi önemli ölçüde çözüldü. Bu sorunlardan bazıları hala Donetsk için geçerli. Mariupol savaşın ağır yükünü çekmiş bir kent olmasına karşı Donetsk’e karşın daha iyi durumda. Bahar aylarında ciddi muharebelere sahne olmuş yere gittim, orada da hayat hızla normalleşiyor. Onun dışında muharebelerin yoğunlaştığı yer Ugledar, Zaporijya’ya çok yakın konumda, büyük bir kasaba. Kreminna, Lugansk sınırının ortalarında ufak bir şehir, burada da belirsizlik devam ediyor. Ama ciddi çatışmalar devam ediyor. Şu anda Bahmut’u Rus kuvvetleri Wagner öncülüğünde alacaklar demek ki ama ondan sonrası önemli. Donetsk ilinin yüzde 40’ı hala Ukrayna kontrolünde. Burada önemli yerleşim birimleri var. Slavyansk, Kramatorsk, Konstantinovka ile beraber 6 kadar önemli kent var, hala Ukrayna kontrolünde. Wagner özel kuvvetlerinin ilerleyeceği yer çoktan belli. Ama bir de genel tablo var.”
‘Harekat öncesinde yaklaşık 4 milyon Rusya’ya gitmişti, sonrasında en az 3 milyon kişi gitti’
Bölgeden Rusya’ya ve Avrupa’ya kitlesel nüfus hareketlerine atıf yapan Deprem, 10-15 milyon kişinin yer değiştirdiğini kaydetti. İç savaşın sürdüğü 8 yıl boyunca Donbass başta olmak üzere Ukrayna’dan Rusya’ya yaklaşık 4 milyon kişinin göç ettiğini anımsatan Deprem, Rusya’nın harekatından sonra en az 3 milyon kişinin daha Rusya’ya gittiğini belirtti:
“Kitlesel bir nüfus hareketi oldu; hem Donbass içinde hem Ukrayna genelinde Rusya’ya dönük olarak. 8 yıl zarfında Donbass artı Ukrayna’nın kalan kısmından Rusya’ya 4 milyon kişi göç etmişti. Son 1 yılda bu katlandı. İlaveten en az 3 milyon kişi daha göç etti. Sadece Donbass’tan son bir yılda iç seferberlikten itibaren belki 1.5 milyon kişi daha Rusya’ya göç etti. Mariupol’den çok fazla oldu. Bu demek değildir ki Ukrayna tarafına göç olmadı. Ukrayna tarafına göçün temel nedeni şu. Ukrayna tarafı kapattığı için güneye savaş şartları itibariyle ve lojistikten dolayı gidemedikleri için, o hengamede çoğu insan Ukrayna tarafına göç etmek zorunda kaldı. Ukrayna tarafına geçenler Rusya tarafına geçemediler ve orada kaldılar. Donbass’ın dışında ise Ukrayna’nın çok farklı yerlerinden çok zor şartlarda her şeye karşı 2 milyon kişi bir şekilde geçebildi. Ukrayna’da geriye kalan nüfus Avrupa ülkelerine göç etti. Ülke içinde 10-15 milyon kişinin yer değiştirdiği biliniyor.”
‘Neonazi aşırı sağcı yapılar devlet kademelerinin her yerini ele geçirdi’
Kiev’deki darbeyle başlayan süreci anımsatan Deprem, özellikle neonazi yapılanmanın tüm devlet kurumlarını sarmasından ötürü halkta klasik bir hükümet değişiyLe bu işin düzeleceği umudu kalmadığını belirtti. “Eski sağ sektör yapıları başta olmak üzere neonazi aşırı sağcı yapılar devlet kademelerinin her bir yerini ele geçirmiş durumdalar” diye konuştu:
“Ukrayna’nın iç dinamiklerinin değişeceği yönündeki umutlar en alt seviyede. Tersine aylardır genel kanı umut beklenti ve düşünce bunu işin zor yoluyla çözümleneceği. Rusya’nın er ya da geç Kiev’e girmese de bu işi ilerletmek suretiyle, Zaporojye gibi yerleri alarak güney hattını da katarak, savaşın sonuçlanacağı… Yani başka türlü Ukrayna’nın kolektif Batı ve NATO’ya göbekten bağlı hale gelmiş bir ülkede, Zelenskiy başta olmak üzere yönetim kademesinin bağımsız karar verme şanslarının kalmadığı düşünülüyor. Bu şartlarda onlardan bir şey beklenmiyor. Rusya’nın da beklentisi yok değil, Ukrayna’da bir şekilde iktidar değişikliği olsa buna kimse hayır demez. Ama bu değişiklik ancak hükümet değişikliğinin çok ötesinde olmak durumunda, ki yeni bir sayfa açılabilsin. Azov, Donbass taburları, eski sağ sektör yapıları başta olmak üzere neonazi aşırı sağcı yapılar devlet kademelerinin her bir yerini ele geçirmiş durumdalar. Şu anda durum Kiev’de klasik hükümetin değişimi değil tüm bir iktidar aygıtının, yönetim kademelerinin, emniyet güvenlik birimlerinin değişmesini gerektiriyor. Bu on binlerce kişiyi ilgilendiren devasa bir aygıt anlamına geliyor, Kiev’i de aşan bir şey. Bu hem açık uçlu hem de yanıtı belli bir soru. Bu sadece seçimlerle ya da Zelenskiy’nin düşmesiyle olacak bir şey değil. Borrell’in dediği gibi, ‘Ukrayna ile ilgili ihtilaf sahada tayin olacak’. O bunu dedikten sonra Rusya’ya artık ne demek kalır? Gözüken o ki bu iş uzayacak, artık Kiev’den mi yapılır, güney cephesi mi çözülür birkaç aya belli olacak.”
‘Rusya yüzlerce uçak ve tank ile savaşsaydı, ilk haftalarda biterdi’
Rusya’nın sahada düzenli orduyla savaştığı algısının yanlış olduğunu söyleyen Deprem, özel askeri harekat bölgesinde özel birlikler bulunduğunu anımsattı. Deprem’e göre Rusya yüzlerce uçak ve tank ile savaşa girişmiş olsaydı daha ilk haftalarda iş biterdi:
“Rusya’nın sahada düzenli ordusuyla topyekun savaştığına dair bir kanı var. Sanki Ukrayna ve Rus orduları birebir kafa kafaya tokuşuyorlarmış gibi bir kanaat var, bunun gerçekle alakası yok. Tersine, Rusya’nın adını verdiği özel askeri operasyon, düzenli Rus ordusuna bağlı yüzbinlerce kuvvetinin eş zamanlı savaştığı bir muharebeler dizisi değil bu. Burada olan Rusya’nın genel hiyerarşik ordusu içinde spesifik belirli özel birliklerin, mesela bunların başında Uzakdoğu ordusu kapsamında deniz piyadeleri yer alıyor, sözleşmeli birtakım subay ve erler, gönüllülerin, son kategoride Çeçenistan’dan gelenler ile Wagner adlı özel askeri şirkete bağlı paralı askerler söz konusu. Wagner’in lakapları müzisyenler. Sahada esas savaşan bunlar. Donetsk ve Lugansk’ın kendi yerel birlikleri, Donbass’a bağlı, halk polisi bünyesindeki birimler de var. Rusya’nın kalkıp da yüzlerce uçak, tank ile savaş yürüttüğü bir durum yok. Olsaydı bu savaş ilk haftalarda biterdi.”
