Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 9 Şubat’ta açıkladığı Milli Uzay Programı, hem ulusal hem de uluslararası kamuoyunda büyük yankı uyandırdı.
Milli Uzay Programı'nda en çok ilgi gören konuların başında ise "Uzaya bir Türk’ün gönderilecek olması” geldi. Sputnik ile özel söyleşi gerçekleştiren Türkiye Uzay Ajansı (TUA) Başkanı Serdar Hüseyin Yıldırım, sürecin ayrıntıları hakkında şunları söyledi:
"Uluslararası Uzay İstasyonu’na (ISS) gitmek söz konusu olduğunda bunu yapabilen sadece ABD ve Rusya var. Önceden sadece Ruslar, Soyuz roketi ile gönderiyordu. Bu iki ülkenin temsilcileri ile de görüşüyoruz ve önümüzdeki günlerde hangi tarafla işbirliği yapacağımıza karar vereceğiz. Buradaki kriter; ülkemizin isteklerine en uygun şartları sağlayan ülke olacaktır. Bir angajmanımız yok ama takvim de bizim için önemli. 2023 yılında bunun gerçekleştirilebilmesi önem arz ediyor.”
'Roscosmos ile görüşmelerimiz sürüyor'
Roscosmos Başkanı Dmitriy Rogozin'in 'Rusya Uzay Merkezi'nde Türk kozmonotların eğitilmesi ve onların Uluslararası Uzay İstasyonu'na gönderilmesi’ yönündeki açıklamalarını da değerlendiren Yıldırım, "Bizzat Rozogin ile görüşme fırsatı bulamadım. Pandemi süreci de bunu etkiliyor. İlgili birimlerimiz hem Roscosmos’un hem de Rusya’daki diğer ilgili birimlerle görüşmelerini sürdürüyorlar. Bu manada bir sıkıntımız yok, görüşmeler sürüyor" dedi.
'Önümüzdeki günlerde Pakistan ziyaretimiz olacak'
TUA’nın yoğun bir uluslararası işbirliği gündemi de bulunuyor. Yıldırım, bu konuya dair değerlendirmesinde, ülkeleri iki kategoriye ayırdıklarını belirtti:
"Birinci kategoride uzay çalışmalarında öne çıkmış olan ülkeler var. Onlara ben, birinci lig ülkeleri diyorum. ABD, Rusya, Çin, Japonya, Avrupa Birliği ülkeleri ve Hindistan’dan oluşuyor. Bu saydıklarımın tamamıyla ilişkilerimiz var. Ne şekilde bir işbirliği yapacağımızı ve kendi programımızı uygulamada nasıl istifade edebileceğimizi çalışıyoruz. Ayrıca hangi konuda bir teknoloji aktarımı yapılarak işbirliği devam ettirilebilir, bunun da çalışması içindeyiz. Bir de bizim gibi, öndeki ülkelere yetişmeye çalışan, biraz geriden gelen ama 9 Şubat’ta açıkladığımız gibi heyecanlı ve iddialı bir uzay programı da ortaya koyan ülkeler var. Bunlarla da işbirliklerini görüşüyoruz. Kazakistan ile bir ikili işbirliği anlaşması imzaladık. Geçtiğimiz hafta Azerbaycan’daydım. Daha evvel Macaristan ile imzalanmış bir anlaşmamız var. Önümüzdeki günlerde Pakistan ziyaretimiz olacak."
'Japonya ile bir anlaşma çalışması içindeyiz'
Yıldırım, dijital ortamda veya yazılı olarak görüşmeyi isteyip de görüşemedikleri ülke olmadığını da ifade ederek, "Japonya ile bir anlaşma çalışması içindeyiz. Fakat pandemi dolayısıyla maalesef yüz yüze görüşmeler gerçekleşemedi. Yakın zamanda pandemi sürecinin de rahatlayacağını düşünüyorum. Hızla yolumuza devam edeceğiz" dedi.
'Rusya'dan bize gelen taslak oldukça geniş kapsamlı'
TUA Başkanı Yıldırım, 4 Aralık 2020’de Sputnik’te yayınlanan söyleşisinde "Rusya, uzay işbirliği anlaşmasının taslağını bize sundu" açıklamasında bulunmuştu. Sürecin devam ettiğini ifade eden Yıldırım, şu bilgileri verdi:
“Rusya’dan gelen taslak oldukça geniş kapsamlı. Birçok kurumumuzu ilgilendiği için hepsiyle üzerinde çalışıyoruz. Birkaç ay içinde neticelendirip, imza aşamasına getirmeyi planlıyoruz.”
'Türk kelimesinin geçmesini uygun görmüyorum'
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, kozmonot için Türkçe bir isim bulunması yönünde süreç başlatmıştı. Yıldırım, bu konuya çok ilgi olduğunu belirterek şunları söyledi:
"Bu konuda Türk Dil Kurumu Başkanımız da bizi ziyarete geldi, bir görüşme yaptık. Çünkü bu hassas bir konu, dile bir kelime kazandırmak kolay bir iş değil. Millet tarafından kabul edilip kullanılması lazım. Kullanılmayan, lügatte kalan bir kelimenin pek faydası olmuyor. Binlerce teklif geldi. Açıkçası çok tatmin eden bir şeyi şu ana kadar göremedim. Ama çıkacağını düşünüyorum. Ali Kuşçu, Fatih, Alparslan gibi özel isim olmamalı. Çünkü kozmonot veya astronot kelimesi birçok ülkenin uzay insanları için kullanılan bir cins isimdir. Türk kelimesinin geçmesini de bu manada uygun görmüyorum çünkü Amerika, Rusya gibi diğer ülkelerin göndereceği uzay insanları için de bu kelimeyi kullanacağız."
Yıldırım’ın önerisi: Fezagir
Yıldırım’ın isim önerisinin ne olacağı da merak ediliyor. Yıldırım’ın önerisi ise Orta Asya’dan geliyor:
"Benim, Orta Asya’da eskiden kullanılmakta olan bir kelime hoşuma gitmişti: Fezagir. Biraz eski bir kelime ama o da çağrışım olarak ne kadar doğru bulunur bilemiyorum."
Somali'de uzay üssü iddiaları
Türkiye’nin Somali’de bir uzay üssü kuracağı iddiaları gündeme gelmişti. Bunun yanı sıra Kazakistan’daki Baykonur Uzay Üssü ve başka alternatiflerden de söz ediliyor.
Yıldırım, bu konuya dair değerlendirmesinde, "Kazakistan’daki Baykonur Uzay Üssü işbirliği için çok açık ve uygun bir alan oluşturuyor” dedi ve şunları ekledi:
"Burada Kazakistan, Türkiye ve Rusya olarak üçlü bir işbirliği de düşünülebilir. Çünkü çok geniş bir saha ve şu anda Baykonur içinde aktif olarak kullanılmayan yerler var. Burada bir modernize etme yatırımı yapılarak kullanılabileceği düşünülüyor. Halen de gündemde. Somali ile anlaşıldı gibi bir haber doğru değil. Somali güzel bir alternatif ama bu konuda birçok alternatif var. Bu manada birden fazla ülke ile uzay limanı için görüşmelerimizi devam ettiriyoruz."
'Rusya ile elbette çok geniş bir işbirliği imkânı var'
Yıldırım, Roscosmos Başkanı Rozogin’in önerisinde olduğu gibi Türkiye, Rusya ve Kazakistan’ın, Baykonur Uzay Üssü’nde ortak uzay projesi geliştirmesine dair ise şunları kaydetti:
"Rusya bu konuda çok ileri ve bizim de ilgimizi çeken teknolojilere sahip. Bunlarda sıkıntı yok. Zaten üzerinde çalışmakta olduğumuz anlaşma taslağı da bu tip konuları kapsıyor. O yüzden imzaladığımızda zaten bu konuda da bir gelişme sağlanmış olacak. Dünyadaki dengeleri rahatsız etmeyecek şekilde bu çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Çünkü Türkiye Uzay Ajansı olarak sivil tarafta yer alıyoruz. Yani askeri projelerimiz yok ve onların içine de girmiyoruz. Türkiye Uzay Ajansı olarak çalışma alanımız Birleşmiş Milletler’in meşhur anlaşmasındaki ifadesiyle ‘Dış uzayın barışçıl kullanımı’ yönünde. Hem Türkiye hem de ajans olarak uzayın silahlandırılmasına da karşıyız. Bütün bunları göz önünde bulundurarak bu çalışmalara devam ediyoruz."
'Benim için uzaya erişim çok önemli'
Roscosmos yetkilileri, aynı zamanda Türkiye’nin roket üretmek istemesi halinde Rusya’nın bu roketin motorları ve belli bir teknoloji transferi konusunda yardımcı olmaya hazır olduğunu söylemişlerdi. Bunun yanı sıra Türkiye’nin de kendi projeleri bulunuyor. Yıldırım’ın bu konudaki açıklamaları ise şöyle:
"Roket teknolojileri, hassas teknolojiler. Tabii ki bizim ihtiyacımız var, bu kesin. Üç kurumumuz şu anda roket teknolojisi çalışıyor. Roketsan ve TÜBİTAK SAGE daha çok askeri çalışmalara ağırlık veriyor ama DeltaV sivil bir yaklaşım içinde. DeltaV’nin geliştirmiş olduğu hibrit roket motoru da bizim Ay görevimiz için aracımıza monte etmeyi düşündüğümüz motor. Bu, Türkiye’de tasarımı yapılmış ve tamamıyla Türkiye’de üretilen bir motor. Buna hem uzay tarihçesi kazandırmak hem de Ay’a onunla ulaşmak hakikaten önemli. Ama sıvı yakıtlı, katı yakıtlı birçok roket tarzını ve büyüklüğünü de çalışmamız da gerekiyor. Bu çerçevede de elbette Rusya ile işbirliği yapabileceğimizi düşünüyorum."
