Ortadoğu politikalarını şekillendirmeye koyulan Biden yönetimi, İran ile nükleer anlaşmayı yeniden müzakere etmenin yollarını ararken, Irak ve Suriye sahalarında Tahran'la adı konulmayan bir 'savaşa' tutuşmakta gecikmedi. ABD ordusu, Erbil'de konuşlu güçlerini hedef alan saldırılardan sorumlu tuttuğu İran yanlısı milis güçlerini gerekçe göstererek, sınırın Suriye tarafından harekete geçti. Geçen hafta Suriye'nin El Bukemal sınır şehrinde düzenlediği saldırıda 'İran destekli milislere ait' olduğunu öne sürdüğü 9 binanın tamamen yok edildiğini, 2 binanın ise kullanılamaz hale getirildiğini duyurdu. Biden, bu saldırının İran'a mesaj olduğunu ve devamının geleceğini de belirtti.
Biden yönetiminin Suriye-Irak politikalarını ve İdlib'deki belirsizlik halini Suriyeli gazeteci Sarkis Kassargian ile konuştuk.
‘Biden’ın İhvan ve YPG’yle ilişkileri Suriye’de endişe yarattı’
Sarkis Kassargian’a göre, Suriye'de ABD seçimlerinden sonra Biden’ın izleyeceği olası siyaset tartışılmaya başlanırken, özellikle İhvan hareketiyle ve ülkenin kuzeyindeki YPGyle iyi ilişkiler endişe kaynağı oldu. Diğer yandan Biden'ın İran'la nükleer anlaşmayı canlandırma umutlarının da var olduğunu belirten Kassargian, daha 'sakin' bir siyaset izlemesi umulan Biden yönetiminin Suriye topraklarını vurmasının sürpriz olduğunu söyledi. Kassargian, Şam'da bu saldırının ardından Biden’ın Trump’tan çok da farklı olmayacağı görüşünün öne çıktığımı aktardı:
“Biden’ın başkanlığa geleceği belli olduktan sonra Suriye’de analizler başladı. Biden’ın Trump siyasetinden farklı bir yol tutabileceği her zaman konuşuldu. Obama siyasetinin devamını uygulayacağı görüşleri dile getirildi.. Demokratların insan hakları konularını daha çok dile getiren parti. Biden’ın da iki özelliği var. İhvan yani Müslüman Kardeşlerle iyi ilişkiler içinde olması. İkincisi de Suriye’deki YPG yani Kürt bölgesiyle iyi ilişkileri var. Bu ilişkiler Suriye’yi tedirgin yapmıştı. Ama diğer yandan Biden'ın İran ile anlaşmaya dönmesi konusunda Suriye’de biraz bir umut vardı. İran ile eğer bir anlaşma olursa, İran belki daha rahat Suriye’nin teorisini Amerika’ya, Avrupa’ya ulaştırabilir görüşü konuşuldu. Avrupa ile ya da Amerika ile masaya oturma konusunda belki de birçok kanal olabileceği. Biden’ın hava saldırısı hamlesi doğrusu biraz sürpriz oldu. Suriye’de böyle bir şey beklenmiyordu. Daha sakin siyaset bekleniyordu Biden’dan. Suriye’de uçakla hedef alarak bombalama konusu Trump’tan çok da farklı olmayacağı sinyali verdi."
'Suriye-Rusya-İran diye bir sorun yok'
Batı'da bir 'sorun' olarak ortaya konulan Suriye'nin İran ile ilişkilerinin çok eski ve derin olduğunu belirten Kassargian, aynı şekilde Rusya ile birlikte İran başlığının bir 'sorun' olarak açılmasının doğru olmadığı görüşünde. Kassargian, Rusya'nın Ortadoğ'da 'direniş hattı' diye tanımlanan ülkelerden olmadığını anımsatırken, bunun ilişkilerin çok iyi olmasına engel teşkil etmediğini vurguladı:
"Batı medyasında çok dile getiriliyor; Suriye-İran sorunu, Suriye’nin İran nedeniyle Rusya sorun olarak dile getiriliyorr. Suriye’de öyle bir şey yok. Suriye ile İran ilişkileri çok eski ve derin. O ilişkide sorun olması için büyük bir patlama yaşanmalı iki ülke arasında. Siyasi görüşlerle ya da Rusya olduğu için öyle bir sorun olamaz. Suriye-Rusya sorunundan söz ediliyor, öyle bir şey de yok. Suriye ile Rusya ilişkileri İran’a göre biraz daha teknik ilişki. O kadar da aynı direniş hattında olan iki ülke değil. Ama ilişkiler çok iyi. Çünkü ne Suriye’nin Rusya’dan kopma şansı var ne de Rusya’nın savaşın içine bu kadar dahil olmuşken kopma durumu var. Rusya sorunu var mı İran’da, sorun olarak yok. Ama her zaman görüş farklılıkları olabilir. Rusya, İsrail ile iyi ilişkileri olan bir ülke. Bu mesela bir farklılık İran’da.”
‘Çok yollu mesaj içeren ABD’nin Suriye’ye hava saldırısı tekrar gerçekleşmeyecek’
Trump’ın bölgede agresif bir politika yürüttüğünü anımsatan Kassargian, bu taktiğin hem İran'ı püskürtüp Körfez'den bir saldırıya kışkırtmak hem de Avrupalı müttefikleri iknayı hedeflediği ancak Tahran'ın ise bu tuzaklara düşmediği görüşünde. Kassargian, İran'ın özellikle Irak sahasındaki oyun değiştirici gücüne vurgu yaparken, örneğin Suriye'deki Tanaf bölgesinde ABD'ye karşı hiç harekete geçmediğini anımsattı. Kassargian'a göre Biden yönetimi de şimdi Tahran'a Irak'ta kendisinin hedef alınması halinde yanıtın daha geniş bir alandan verileceği mesajını vermiş oldu. Kassargian, Biden'ın hava saldırısıyla Şam'a da siyasi çözüm için İran'ı 'çıkartmaları gerektiği' mesajını iletmiş olduğunu dile getirdi:
“Trump günlerinde bu saldırıların hedefi bence İran’ı püskürtmek ve bir yerde bir patlamaya sürüklemekti. Çünkü Trump agresif politika yürütüyordu bölge. İran belki de Amerika’yı ya da İsrail’i doğrudan hedef almaz da Körfez ülkeleri hedef alır. Ya da Körfez ülkelerindeki Amerikan varlığını hedef alabilir. Oradan sonra Trump için çok büyük bir gerekçe olarak İran terörizmi ortaya çıkar diye… Büyük bir savaşa ya da NATO ve Avrupa’yı ikna etmeye yol açabilir diye bir agresif politika izlemişlerdi. Bence Biden’ın uçaklarla vurması tekrarlanmayacak. Bu bir mesaj olarak okudu. Çok yollu bir mesaj. İlk mesaj İsrail’e idi. Çok gerginlik var İsrail’de. Biden, İran’a çok yumuşak davranıyor. İran ile nükleer anlaşmaya dönmek istiyor. Körfez ülkelerinde tedirginlik vardı. Bir İsrail’i rahatlatmak için masaya otursak bile Suriye varlığı bizim için başka bir konu. O anlaşma gereği veya içeriği değil. İkinci mesaj İran’a idi. Çünkü İran bu savaşın kanunlarını değiştirdi. Önceden bölgede vekalet savaşları yürütüyor dediğimiz bir Lübnan iki Filistin’dir. İran hiçbir zaman Suriye’de Amerika’yı hedef almadı. Birbirine çok yakın cepheler var. Ama hiçbir zaman orada çatışmalar yaşanmadı. Tanaf’ta Amerikan varlığı var. Ama İran, Tanaf’a yaklaşmadı. Ama Irak’ta bu kanunu değiştirdi İran. Irak’ta doğrudan Amerika’yı hedef almaya başladı. Orada Biden’dan bir mesaj var ki ne kadar uzlaşsak da bu kırmızı çizgi. Yani Amerika askerlerini hedef alamazsın Irak’ta. Hedef alırsan ben de senin Suriye’deki varlığını hedef alacağım. Üçüncüsü Suriye’ye mesajdı. Suriye Amerika’dan Avrupa’dan Arap Birliği’nden bile İran konusunda her demeçte aynısını söylüyor: İran, Suriye hükümeti tarafından davet edilmiş ve gelmiş, onun çıkması da Suriye’nin kararı. Biden doğrudan Suriye’ye diyor ki İran Suriye’de kalamaz. Eğer bir uzlaşıya gitmek istiyorsanız, masaya oturmak istiyorsanız önce bu sorunu çözmeli, İran’ı Suriye’den çıkarmalısınız.”
‘Suriye’deki çabalar derin ekonomik krizi atlatmaya odaklanmış durumda’
Biden’ın İdlib konusunda ne tavır alacağının henüz bilinmediğini söyleyen Kassargian’a göre İdlib ABD’nin nabzını test edecek. Suriye’nin yakın zamanda cumhurbaşkanlığı seçimine gideceğini hatırlatan Kassargian, bu sebeple sahada askeri anlamda büyük bir değişim beklenmediğini vurguladı. İdlib’te Rusya’nın tavrının çok net olduğunu da anımsatan Kassargian, Türkiye'nin de ABD ile ilişkilerinin seyri anlaşılmadan Rusya ile ilişkilerini bozmmayacağı görüşünde:
“İdlib’de bir test yapılacak bence. Çünkü Biden’ın İdlib konusunda ne yapacağını ve Suriye ordusuna karşı bir tavır alıp almayacağını bilmiyoruz. Trump çok net olarak söylemişti; Suriye ordusu İdlib’e ilerlerse orada bir askeri operasyon yaparız. Biden’ın konumunu daha bilmiyoruz. Bir analiz olarak söylüyorum, bence İdlib’in nabzını Amerika’nın nabzını orada test edecek. Ama iki önemli konu var. Suriye iki aydan az bir süre sonra cumhurbaşkanlığı seçimlerine gidiyor. Bu süreçte bence askeri siyasi büyük değişiklikler olmayacak. Çünkü siyaset daha çok içe ilerliyor. Bence askeri girişim olmayacak. Çünkü orada Rusya’nın tavrı çok kesin. Türkiye’nin orada çok büyük bir kontrolü var. O silahlıların ileriye gitmesini istemeyecek. Çünkü orada Rusya ile ters düşme sorunu var. Türkiye’nin Rusya ile ilişkilerini bozmaya hiçbir niyeti yok. Çünkü zaten Amerika ile daha ilişkilerin seyri belli değil. Avrupa ile daha sorunlar çözülmedi. Ayrıca Rusya ile Kafkasya’da iyi ilişkiler yürüyor. Seçimlere kadar bence öyle hızlı bir hamle yok. İran eğer Amerika ile masaya oturacaksa bir şey belki Suriye’de Amerika ile bir kanal açabilir ya da İran o kanalı Suriye için açabilir. Onun için gerginliği şimdilik artırmayacak diye zannediyorum. Ayrıca başka bir sorun da var. Suriye’de çok derin bir ekonomik kriz var. Daha çok çabalar o krizi aşmaya ya da krizin önünü kesmeye odaklanmış durumda.”
