Biden yönetimi, Tahran'ın taahhütlerini yerine getirmesi halinde anlaşmaya geri döneceklerini, İran ise çekilen taraf olarak öncelikle ABD'nin anlaşmaya dönmesi ve yaptırımları kaldırması gerektiğini ifade ediyor.
Diğer yandan ABD tarafının, İran’ın nükleer faaliyetlerini önceki döneme göre daha fazla kısıtlamaya ve anlaşmaya yeni maddeler ekletmeye yönelik isteklerinin olduğu da biliniyor.
Bu konuda açıklama yapan İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif ise yeniden müzakere masası kurulmasına kapalı olduklarını kaydetti. Nükleer anlaşma ile ilgili tüm konuların müzakere edilip sonuçlandığının altını çizen Zarif, "İran nükleer anlaşmaya bağlıdır ve ABD'nin de anlaşmaya dönmesi ile ilgileniyoruz" dedi.
ABD ne istiyor?
Uzun yıllar Tahran’da görev yapan gazeteci Yakup Aslan, Sputnik’e yaptığı değerlendirmede, İran’ın ekonomisinin ambargolar nedeniyle girdiği zor durumundan bahsederek, Tahran’ın nükleer anlaşmaya yeniden dönmek istediğini vurguladı.
ABD’nin bu anlaşmaya, İran’ın hem nükleer faaliyetlerinin daha fazla kısıtlanmasını hem de uzun menzilli balistik füze programının durdurulmasını dâhil etmeye çalıştığını öne süren Aslan, şunları ekledi:
“Trump yönetimi, İran’la anlaşma masasından kalkmadan önce 13 maddelik şart sunmuştu. Bunun içerisinde balistik füzeler, insan hakları, ülkedeki muhaliflere karşı tutum, İran’ın özellikle Batı Asya’daki sınır dışı faaliyetlerini sonlandırması ve vekil kuvvetlere desteğini kesmesi gibi şartlar vardı. İran, bunları kabul etmeyince masa dağıldı. Biden yönetimi de benzer şeyler söylüyor. İran’ın Batı Asya’daki faaliyetlerini sınırlandırmak ve uzun menzilli füze programının sonlandırılmasını da bu anlaşmanın kapsamında dâhil ederek yeni bir imza sürecini başlatmak istiyor.”
‘Her iki taraf da el yükseltecek gibi görünüyor’
Sürecin yol haritasına dair de değerlendirmelerde bulunan Aslan, 18 Haziran’da İran’da gerçekleştirilecek cumhurbaşkanlığı seçimlerinin sonucuna göre oluşabilecek değişikliklere dikkat çekti:
“Bu seçimde daha ılımlı ve Batı ile iyi ilişkiler geliştirmek isteyen reformist hükümetin gitmesi ve daha muhafazakâr bir yönetimin gelmesi bekleniyor. Biden yönetimi, İran’daki olası yönetim değişikliği sonrası muhafazakârların nasıl tutum alacağını öngöremiyor. Ancak onlarla masaya oturduklarında istedikleri tavizleri alamayacaklarının da farkındalar. O zamana kadar her iki taraf da el yükseltecek gibi görünüyor.”
Hem ABD’nin hem İran’ın ‘taviz vermeyeceğiz’ açıklamalarının aslında müzakerelerin de başladığını gösterdiğini söyleyen Aslan, ABD’nin “Suudi Arabistan’a silah satışlarının azaltılması ve Yemen’deki Husilerin terör örgütü listesinden kaldırılması hamlelerinin” İran’a yönelik “olumlu adımlar” olarak yorumladığını ifade etti.
İran ile nükleer anlaşma
İran ile ABD, Çin, Fransa, Almanya, Rusya ve İngiltere arasında 2015'te Tahran'ın nükleer faaliyetlerinin düzenlendiği ve denetim altına alındığı bir anlaşma imzalanmıştı.
Donald Trump'ın başkanlığa gelmesinin ardından ABD, 8 Mayıs 2018'de anlaşmadan tek taraflı çekilerek, İran'a yeniden yaptırım uygulamaya başlamıştı.
Tahran da yaptırımlara karşılık anlaşmadaki taahhütlerini 5 Ocak 2020'de tamamen durdurmuştu.
