Türkiye'nin yayınladığı Kovid-19 verileri matematiğin temel kuramlarından biri olan Benford Yasası'na aykırı mı?
RS FM'de Atilla Güner'le Akşam Postası'na 'Yolcu' mahlasıyla katılan uzman, canlı yayında Türkiye ve diğer ülkeler tarafından yayınlanan yeni tip koronavirüs (Kovid-19) vakaları ve virüs kaynaklı can kayıplarına ilişkin rakamları Benford Yasası'na göre grafiklerle yorumladı.
Avrupa ülkelerinin yayınladığı verilerin, Benford Yasası ile kontrol edildiğinde yüzde 80'in üzerinde uyumlu olduğu, ancak Türkiye'nin yayınladığı verilerin ise hatalı olabileceği belirtildi.
Türk Tabipleri Birliği'nden Dr. Gülşah Seydaoğlu da benzer bir çalışma yapmıştı.
Benford Yasası nedir?
Söz konusu yasa; her nereden toplanırsa toplansın, rakam içeren bilgi yığınında tutar, para, büyüklük, uzunluk, hava sıcaklığı gibi değerlerin hepsinde, ilk rakamların ayrılıp sayılmasını öngürüyor:
- 1'le başlayan sayıların adedi, toplam sayı adedinin yüzde 30.10'u kadar.
- 2 ile başlayan sayıların adedi toplam sayı adedinin yüzde 17.6’sı kadar.
- 3 ile başlayan sayıların adedi toplam sayı adedinin yüzde 12.5’u kadar.
- Azalan oranda 9’a kadar olan sayıların oranı toplam yüzde 100’ü veriyor.
Türkiye ve diğer ülkelerin karşılaştırması
Aşağıdaki tabloda Benford Yasası’na göre açıklanan vefat sayılarının ilk hanelerin 1’den 9’a kadar olması gereken oranları üstteki siyah kutularda görülüyor.
Örneğin 1’le başlayan ölüm sayılarının oranı yüzde 30 olmak zorunda. Sütunların içinde yer alan yüzdeler ise ülkelerin açıkladığı verilerin ilk hanelerinin 1’den 9’a kadar olan oranını gösteriyor. Fransa, İtalya, Almanya, Belçika, İngiltere gibi ülkelerin açıkladığı veriler, Benford Yasası’na uygun grafik çiziyor. Türkiye, İran gibi ülkelerin açıkladığı veriler ise Benford Yasası’na uymuyor.
