Amazon ve DoorDash’in çalışanların bahşişlerine el koyduğu ortaya çıktı

Avrupa’da ve özellikle Kuzey Amerika’da yaygın, kimi ülkelerde verilmesi zorunluluk olan bahşişlere dev firmaların el koyduğu belirlendi. Bir yemek teslimat şirketi olan DoorDash, konunun birkaç kez haber olmasının ardından gelen tepkiler üzerine, bahşiş politikasını değiştireceğini açıklarken, online perakende devi Amazon ise geri adım atmamakta kararlı.

Uber Eats, Amazon, DoorDash, Instacart ve Grubhub gibi şirketler, teslimat işçilerini resmi değil, esnek-güvencesiz çalışan olarak istihdam ederek, yasal olan asgari ücreti ödemekten kurtuluyorlar.

Şirketlerin telefon uygulamaları aracılığıyla ya da web sitelerinden alışveriş yapan kişiler, ödemeyi internet üzerinden yaparken çoğunlukla bahşişi de bu yolla veriyorlar. Normal koşullarda doğrudan çalışana gitmesi gereken bahşişlere Amazon ve DoorDash el koyuyor. Teslimat işçilerine oldukça cüzi bir miktarda ödemeyi garanti eden iki şirket, bu parayı ise el koyduğu bahşişlerden sağlıyor.

İŞÇİLER: BAHŞİŞLERE EL KONULMASI HIRSIZLIK

İşçiler ve sendikalar uygulamanın hırsızlık olduğunun altını çiziyorlar. Verdikleri bahşişin doğrudan çalışanlara ek bir ödeme olarak gittiğini sanan kullanıcılar da şirketler tarafından aldatıldıkları görüşünde. Bahşişlerin, şirketlerin işçilere vaat ettiği ödemenin sübvanse edilmesinde kullanıldığını öğrenen kullanıcılardan bazıları, sosyal medya platformlarında, teslimatçılara nakit para verme kararı aldıklarını dile getirdiler. Ancak bu karar da teslimat işçilerinin durumuna çare olmayabilir, zira kimi şirketler online ödeme sırasında bahşişi zorunlu olarak toplam tutara ekliyor.

Şirketlerin güvencesiz bu çalışma biçimiyle ilgili koşulları sık sık değiştirmeleri ve bahşiş politikasıyla ilgili kullanıcıya doğrudan bilgi vermemeleri de paranın takibinin güçleştiriyor.

DOORDASH HENÜZ SOMUT BİR ADIM ATMADI

Tepkilerin ardından bahşiş politikasını değiştireceğini duyuran DoorDash henüz resmi bir değişikliğe gitmiş değil. Şirket teslimat için işçiye belli bir miktar ödeme sözü veriyor. Ancak DoorDash’in bu “garanti” ödeme için şirket kasasından yaptığı ödeme yalnızca 1 dolar ya da 1 lira. Yani DoorDash, garanti ödemenin 1 doları hariç kalan kısmını işçinin aldığı bahşişe el koyarak yapıyor. Şirketin aldığı siparişlerin yüzde 85’inde müşteriler ödemeye bahşişi de ekliyor.

DoorDash, bahşiş skandalının ortaya çıktığı Şubat 2019’dan bu yana gıda dağıtım sektörünün en büyük oyuncularından biri haline geldi ve bugün 12.6 milyar dolar değerinde.

SİCİLİ KABARIK AMAZON’DAN SES YOK

Depolarda ve teslimatta görev alan işçileri kölelik koşullarında çalıştırdığı, oldukça az ücret verdiği sıklıkla gündeme gelen ve şimşekleri üzerine çekmeye pek aldırış etmeyen online Amazon ise, konuya dair suskunluğunu koruyor.

Bahşiş politikası şeffaf olmasa da Amazon, LA Times gazetesinin Şubat 2019’da yayımladığı habere göre, teslimat işçilerine taahhüt edilen cüzi ödemeyi ya da diğer masrafları karşılamak için kimi zaman bahşişlere el koyuyor. Şirket, konuya ilişkin açıklama taleplerine bugüne kadar doyurucu bir yanıt vermedi.

Amazon’un 1 trilyon dolar civarındaki net değeri, şirketin kurucusu ve CEO’su Jeff Bezos’u dünyanın en zengin kişisi konumuna oturtmuş durumda. Ancak bu rakamlar Bezos’u, elini işçilerin bahşiş kutusuna sokmaktan alıkoymuyor.

10 DOLAR BAHŞİŞİN 9.20 DOLARINA EL KONULDU

Market alışverişinin internet üzerinden yapılarak eve teslim edilmesine olanak sağlayan Instacart da, güvencesiz çalışan teslimat işçilerinin bahşişlerine el koyan şirketler arasındaydı. Instacart, bir kullanıcının verdiği 10 dolar bahşişin yalnızca 80 sentinin teslimat işçisine ödendiğini belgeleyen faturanın ortaya çıkmasının ardından sert eleştirilere maruz kadı. Şirket, tepkilerin ardından bu politikasında değişikliğe gitti. Ancak Instacart teslimatı yapan işçiler, şirketin ödeme algoritmasının nasıl çalıştığının henüz tam olarak anlaşılamadığını belirtiyorlar.

ABD’nin Kaliforniya eyaleti tarafından hazırlanan ve sonbaharda oylanması beklenen AB 5 adlı bir yasa tasarısı, şirketlerin teslimat işçi ve sürücülerini çalışan olarak değil, geçici sözleşmeli olarak işe almalarını zorlaştırmayı hedefliyor. Yasa tasarısı kabul edilirse, teslimatta çalışan kişiler, yasal asgari ücret, hastalık izni gibi güvencelere kavuşabilecekler.

ŞİRKETLER ASGARİ ÜCRET YASA TASARISINA KARŞI LOBİ YÜRÜTÜYOR

Uber, Lyft ve benzeri şirketler ise yasa tasarısına karşı güçlü lobi faaliyetleri yürüyor.

Yasa kabul edilse bile şirketlerin teslimat işçilerine ödeyeceği asgari ücretin, yaşam pahalılığı nedeniyle işçilerin geçinmesine yetmesi imkansız görünüyor. Amazon’un resmi çalışanlarının bir kısmının düşük ücretler nedeniyle devletin gıda yardımlarına başvurmak zorunda kalmaları ülkede tepki çekmişti.