Prof. Dr. İrvan: İnsanlar için değil Google için haber yapılıyor

Kağıt gazeteler bitme aşamasına geldi, internet gazeteciliği ise belirgin bir sıradanlaşmayla karşı karşıya. Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Yeni Medya ve Gazetecilik Bölüm Başkanı Prof. Dr. Süleyman İrvan, Yeni Şeyler Rehberi programında, değişen medyayı ve bunun gittiği yeri anlattı. İrvan, artık yazılan haberlerin insanların anlaması için değil, Google SEO (arama motoru optimizasyonu) kuralları için yazıldığını dile getirdi:

‘SOSYAL MEDYA SEÇMEN TERCİHLERİNİ DEĞİŞTİRMİYOR, PEKİŞTİRİYOR'

"Seçmen tercihlerinin nasıl etkilendiği konusu çok önemli ve tartışılan bir konu. Televizyonla birlikte başladı bu tartışmalar. Çok araştırmalar yapıldı. Günümüzde sosyal medya dediğimiz bir gerçeklik var insanların çoğu buradan haberlerini alıyor. Sosyal medyanın seçmen tercihlerini etkilememesi mümkün değil. Bazı görüşler bu ortamı yankı fanusu olarak tanımlıyor. İnsanlar kendi görüşlerini orada bulduklarını görüyorlar. Sosyal medyada çok fazla fikir değiştirmenin mümkün olmadığı söyleniyor. Ben de böyle düşünüyorum. Kanaat değiştirmek değil pekiştirmek için kullanıyor gibi görünüyoruz. Kamuoyu araştırmaları her seçim döneminde çok tartışılır. Ben bunun çok büyük bir gereklilik olduğunu söylüyorum. Hem parti hem seçmen için önemli. Partiler kampanyalarının ne kadar karşılık gördüğüne bakıyor, seçmenler de kendi partilerinin ne kadar toplum desteği olduğunu görüyorlar. Manipülasyon tartışmaları var. Bunu bilmemiz çok kolay değil. Bunu ancak bir takım bilgiler üstünden giderek yapabiliriz. Gerçekten bu araştırma yapılıyor mu masa başında mı dolduruluyor diye bakmak lazım. Sonuçta aslında bilimsel açıdan istatistik yöntemini kullanıyorlar. Bilimsel yöntemler uygulandığında bu kadar farklılık kabul edilebilir değil istatistiksel açıdan. Ya bu kişiler gerçeği söylemiyorlardır, ya örneklem yanlış alınmıştır. Bilimsel olarak yapıldığında bu araştırmalar bize bir fikir veriyor.

Türkiye gibi farklı eğilimlerin olduğu ülkede bütün eğilimleri doğru biçimde bilmek mümkün değil. Belli bir hata payını bırakmak lazım. Ben genel performansının çok kötü olmadığını düşünüyorum. Temel bilgilerin toluma aktarılırken mutlaka verilmesi gerekiyor. Bunu partiler mi finanse ediyor, adaylar mı gibi bilgilerin araştırma sonucuyla birlikte verilmesi lazım.

‘GAZETE TİRAJLARI DÜŞTÜ'

Türkiye'de gazete tirajları bir aralar 5 milyon civarındaydı. Bugün 2 milyonun altında. Hatta konuştuğum gazeteciler bir milyonun altında olduğunu dile getiriyor. Gerçekten de Türkiye'de basılı gazete devri sona eriyor gibi. Genç kesim neredeyse hiç okumuyor. Belli ki basılı gazete işlevini yerine getiremedi. Özellikle yeni kuşak, Türkiye'deki internet ağının yaygınlığına bakarsak 60 milyon, internetten iletişim kuruyor. Dünyada da böyle bir kayış var ama Türkiye'deki kadar keskin bir basılı gazetenin ortadan kalktığı bir süreç yok.

Peki ne oluyor? Basılı gazete okumayan ne yapıyor? Giderek haber okuma alışkanlığının düştüğünü görüyoruz. Sadece son dakika haberlerine bakılıp geçiliyor. Daha kısa ve özet haberlere bakılıyor. Medya gücünü büyük ölçüde yitirdi. Haber okuma internete kayıyor ama internette nasıl var olacak? Yabancı gazeteler internetten inanılmaz destek aldılar. Bizde trafik yüksekmiş gibi dursa da etki açısından o kadar kuvvetli değil. İnsanlar haberlerin nereden geldiğine bakmaksızın okuyup geçiyorlar. Bu haberleri kim nerede üretmiş bağını kopardılar.

‘SOSYAL MEDYA BİR MEDYA DEĞİL PLATFORM'

Sosyal medya nihayetinde bir platform. Bir şey üretmiyor. Google en büyük medya kuruluşu ama tek bir haber bile üretmiyor. Facebook ve Twitter da aynı. Sosyal medya tek başına bir şey değil. Medya kuruluşları haberlerini sosyal medya üstünden paylaşarak onları güçlendirdiler kendi varlıklarını riske attılar. Büyük medya kuruluşları kendi okurlarını yaratmaya çalışıyorlar. Medya kuruluşları ile sosyal medya kuruluşları pazarlıklar yapıyorlar ve kazanılan paradan pay istiyorlar. Haber üreten medyayı kurtaracak politikalar üretilmeli.

Habercilikte başlık çok önemlidir. Muhabirler haberlerine başlık atmaz onları editörler atar. İnternet bu başlık bakışını, en temel gazetecilik kuralını bozdu. SEO tarzı habercilik ön plana çıktı. Google'ın mantığı sizin yazdığınız sözcüklere en yakın olan başlığa çıkıyor. Bu gazetecilerin en çok aranan sözcüklere haber yapmasını getirdi. Google'ın en kolay bulabileceği başlıklara yönelik haberler yapıldı. Haberler insanlar için değil Google için yazılmaya başlandı. Bu sürdürülebilir bir şey değil. Bütün gazeteler aynı başlığı atmaya başladı. Yaratıcılık öldü. Başlıklar çok sıradanlaştı. İnternet farklılaşmayı öngörürken herkesin aynılaşması ortaya çıktı."