Prof. Dr. Yelekçi: Biyoinformatik önünde sonsuz değişkenler olan harika bir bilim

Teknolojinin ilerlemesi ve eskinin bilim kurgu kitaplarında rastlanılan konuların gerçeğe dönmesiyle başta bilim olmak üzere üniversitelerdeki eğitim sistemi de doğal bir değişime girdi. Kadir Has Üniversitesi Biyoinformatik ve Genetik Bölümü Başkanı Prof. Dr. Kemal Yelekçi, biyoloji ve enformatik alanlarının birleşmesiyle ortaya çıkan biyoinformatik alanında verdiği derslerin detaylarını Yeni Şeyler Rehberi'nde anlattı:

‘CANLILARA AİT VERİLERİ BİLGİSAYARLA İŞLİYORUZ'

"'Bio' denince canlıya ait bir veri akla gelmeli. Biyoinformatik canlıya ait veriyi informatik teknolojileriyle işleme var. Başta bilgisayar giriyor matematik giriyor işin içine. Bu disiplinleri birleştirip canlıya ait verileri değerlendirip bunlardan sonuçlar çıkarıyoruz. Bizim hücremiz var, onun içinde çekirdek var ve onun içinde DNA var. DNA dediğimiz şey 4 harften oluşuyor. 3.2 milyar molekül yan yana gelmiş bizim kodumuzu oluşturmuş. Kaşımız gözümüz, ileride karşılaşacağımız hastalıklar hep bu kodun içinde. Eskiden bunu analiz etmek çok zordu. 90'larda ABD'de başlatılan 'Genom Projesi' ile analiz edilmek istendi. 10 milyar dolarlık bütçe ve 10 senelik zaman dilimi buna ayrıldı. Ama 3 senelik bir zaman diliminde tamamlandı ve haritamız belli oldu.

3.2 milyar harfi gözle, elle ayıramayız. Bunu bilgisayarlara yükledik. Hastalıkları ve olup bitenleri bilgisayar marifetleriyle öğrenmek istedik. 15 yıldır biyoinformatikçiler programlar yazarak bunu anlamaya çalışıyor. Oldukça geleceği olan, kodumuzu yorumlayıp sonuçlar çıkaran gençler yetiştirmek istiyoruz. Dizinin tamamı aydınlatıldı. 23 kromozomun tek tek ne iş yaptığı hangi dizide bölgenin gen olduğunu öğrendik. Bu dizinin yüzde 5 kadarı kullanılıyor. Bu da bölüm bölüm kullanılıyor. Tamamı keyfedildi mi? Hayır. Bu genler RNA yapıyor. RNA'dan protein yapılıyor. Bu proteinler bizim her şeyimiz. Bunların nasıl oluşacağını da genlerden alınan bilgiler belirliyor. Bir harf değiştiği zaman protein yanlış katlanıyor. Bunun nasıl olduğunu görüyoruz, şimdi bunları bilgisayara aktarıp bu hataların nasıl üstesinden gelineceğini öğreniyoruz, tıpçılara sunuyoruz.

Bizde biyoloji ve genetik gibi dersler var. Ama bunların dışında yüzde 30'a yakın bilgisayar kodlama derslerimiz var. Farklı gruplara istediklerinde bilgisayar bölümünden ek dersler aldırıyoruz. Başka bir canlının dizisiyle mukayese etmek veya kanser hücresinin sağlıklı genlerden farkını bulmaya çalışıyoruz. Bunlar çok yeni bir ders. Bizim araştırmalarımızdan çıkan sonuçları tıpçılar, ilaç geliştiricileri hatta haşere ile mücadele etmek isteyen biyologlar kullanacak. Bu konuların ucu bucağı yok. Canlı dediğimiz zaman virüsler dahil her şey bu işin kapsamında inceleniyor."